«Нязменная праўда ўцелаўлення Бога, якая стала пачаткам хрысціянства, дапамагае нам вярнуцца да ўстаноўленага Творцам маральнага парадку і выбраць той шлях, які гарантуе радасць, сапраўднае развіццё на гэтым свеце і шчаслівую вечнасць. Чалавек павінен духоўна змяняцца, каб і свет змяняўся да лепшага. А каб змяніцца, патрэбна святло, што паходзіць ад Бога, і Яго моц, якія прыйшлі ў гэты свет у святую ноч Хрыстовага Нараджэння», — чытаем у сёлетнім пасланні Мітрапаліта Тадэвуша Кандрусевіча на Божае Нараджэнне.

16 снежня 2009 г., Апостальская Сталіца, базыліка св. Яна на Латэране

Сённяшняе Евангелле распавядае пра тое, як вучні святога Яна Хрысціцеля звярнуліся да Езуса з пытаннем: ці сапраўды Ён з’яўляецца Месіяй, або ім трэба чакаць іншага? Адказ Хрыста быў вельмі простым. Паглядзіце, — адказаў Ён, — хворыя вылечваюцца, глухія чуюць, сляпыя бачаць, злыя духі выганяюцца.

Дарагія браты ў біскупскім служэнні, ці не тое самае мы бачым сёння пасля амаль 2000 год абвяшчэння ў свеце Евангелля? Езус жыве і дзейнічае ў сваім Касцёле. Але ці бачыць Яго там і ці верыць у Яго сучасны чалавек? Відаць, на гэтае пытанне нельга даць станоўчы адказ. Колькі ў наш час адыходаў ад веры! Колькі злачынстваў супраць яе і праяваў амаральнасці! Сучасны свет, калі прыняць усё гэта пад увагу, можна параўнаць з грахоўным балотам! Секулярызм, маральны рэлятывізм і агрэсіўны лібералізм распаўсюджваюцца вельмі хутка. Гэта своеасаблівая «ракавая пухліна» сучаснасці, праяўленні новага «грыпу», ад якога цяжка знайсці эфектыўную вакцыну. Мы прызвычаіліся да таго, што кожны год, асабліва зімой, людзі хварэюць на грып. А ў гэтым выпадку мы маем справу з імкненнем людзей да абсалютнай свабоды, філасофія якой сцвярджае, што няма абсалютнай праўды і ўсё адносна, і заражае свет вірусам секулярызму.

У такіх абставінах чалавек з нясталай верай падобны да трасціны, якая калыхаецца ад ветру, або да флюгера, які накіроўваецца ў той бок, куды дзьме вецер. А вецер сучаснага свету вядзе не да Бога, а ад Яго. І чалавек, які кажа, што з’яўляецца веруючым, з іншага боку нярэдка не імкнецца жыць паводле евангельскага радыкалізму і нават задае пытанне: ці сапраўды Бог прысутнічае ў Касцёле? Веру ў Бога, але не ў Касцёл, — кажа такі чалавек. Не знаходзячы ў Касцёле свайго задавальнення, ён кідаецца ў іншую крайнасць — пачынае займацца магіяй, гаданнем, чарамі.

Што мы можам параіць такому чалавеку, якім чынам можам дапамагчы, як вярнуць яго на шлях праўды? Такія і падобныя пытанні ставіць перад намі сучасны свет. І мы павінны на іх адказаць. Мне здаецца, што найлепшы адказ дае сённяшняе Евангелле, якое кажа: паглядзіце, людзі, якія былі хворымі духоўна і фізічна, вылечваюцца. Трэба толькі зняць цёмныя акуляры і ўбачыць гэта.

Савецкі Саюз хварэў на цяжкую хваробу атэізму, які прывёў да масавага бязвер’я. Аднак Бог на нашых вачах учыніў цуд. Ён дараваў нам свабоду веравызнання і лекі ад гэтай атэістычнай хваробы, якія мы атрымліваем у Касцёле і праз дзеянне Касцёла як сакрамэнта паўсюднага збаўлення.

На вялікі жаль, чалавек сам адмаўляецца ад гэтых лекаў. Гэтым ён у другі раз наступае на тыя ж самыя граблі. Мы вытрымалі выпрабаванне пераследам веры, але ці вытрымаем выпрабаванне свабоды? Таму нашым, як біскупаў, абавязкам з’яўляецца паказаць людзям гэтыя лекі і навучыць іх карыстацца імі.    

Сімвалічна, што апошняй базылікай, дзе мы супольна цэлебруем святую Імшу ў межах сёлетняга візіту аd limina, стала святыня св. Яна на Латэране — катэдра Папы як біскупа Рыма, маці касцёлаў усяго свету.

Касцёл дае лекі сучаснаму свету найперш праз навучанне Святога Айца, які вельмі моцна заклапочаны маральным станам сучаснага чалавека. Праблема ў тым, што чалавек не надае гэтаму ўвагі.

Папросім сёння, у гэтай такой значнай для Каталіцкага Касцёла базыліцы, каб Дух Святы адарыў нас патрэбнымі дарамі ў практычнай рэалізацыі тых рэкамендацый, якія мы ўжо атрымалі і яшчэ атрымаем ад Папы, каб мы здолелі духоўна аднавіць наша грамадства і каб людзі сапраўды зразумелі, што Месія прыйшоў і дзейнічае ў сваім Касцёле — сакрамэнце паўсюднага збаўлення. Амэн.

Глыбокапаважаныя браты і сёстры!

1. Гэтыя словы спеву перад Евангеллем вельмі добра перадаюць тыя пачуцці, з якімі мы сёння збіраемся ў нашых касцёлах на пачатку новага літургічнага года. Мы добра ведаем, што літургічны год прадстаўляе нам гісторыю нашага збаўлення і праз адпаведныя набажэнствы робіць нас яе ўдзельнікамі. Літургічны год распачынаецца Адвэнтам, часам чакання і разважання над прыйсцем Збаўцы ў наш свет.

Менавіта таму сёння Касцёл моліцца словамі псальма: «Пакажы нам, Пане, сваю міласэрнасць і дай нам сваё збаўленне» (Пс 85(84), 8). Разам з Псальмістам мы просім аб Божай міласэрнасці і збаўленні. Мы добра ведаем, што ласка збаўлення — гэта ласка бязмежнай Божай міласэрнасці. Чалавек сам не змог бы збавіць сябе, бо збавіць — азначае вызваліць з грахоўнай няволі. Ніхто іншы, акрамя самога Бога, не можа гэтага ўчыніць. Менавіта таму Бог пасылае свайго Адзінароднага Сына, каб той праз сваю крыжовую смерць і ўваскрасенне збавіў чалавека. З любові да чалавека Хрыстус узыходзіць на крыж. Ягоная смерць на гэтым дрэве ганьбы, як лічылася ў тыя часы, — гэта найвышэйшая мера любові і дзеянне Бога супраць самога сябе, як навучае Папа Бэнэдыкт XVI у энцыкліцы «Бог ёсць любоў» (пар. DCE 12).

2. Гэта вядомая ўсім нам гісторыя збаўлення, за якое чалавек заўсёды павінен быць удзячны Богу. Аднак, з іншага боку, адкуплены чалавек, які стаў абраным дзіцем Божым, усё часцей жыве, асабліва ў наш секулярны час, так, як быццам Бога зусім няма. Ён страціў пачуццё граху і імкнецца да абсалютнай свабоды рабіць усё, што яму хочацца. Ён не верыць у існаванне абсалютнай праўды. Для яго ўсё адносна. Сваю надзею ён ускладае на развіццё навукі і тэхналогіі, а таксама на матэрыяльныя каштоўнасці.

Аднак штодзённае жыццё паказвае, што гэтага далёка не дастаткова. Нават самы паспяховы і вельмі багаты чалавек не заўсёды шчаслівы. Сёння мы жывем лепш, нашыя гарады прыгажэюць, развіваецца інфраструктура, мы карыстаемся значна лепшымі аўтамабілямі і ездзім па значна лепшых дарогах, чым 20–30 гадоў таму. Але ці больш шчаслівыя мы ад гэтага, калі, напрыклад, да працы трэба дабірацца не 20 хвілін, а цэлую гадзіну, калі на кожным кроку здараюцца стрэсы і ўсё больш людзей павінны лячыцца ад іх, калі свет паглынуты вырашэннем праблемаў фінансавага крызісу, а сучасны чалавек упадае ў глыбокую дэпрэсію і душэўны неспакой? Да таго ж усё часцей назіраюцца далёкія ад духу Евангелля адносіны паміж людзьмі, праявы сацыяльнай несправядлівасці, распаўсюджванне, асабліва сярод моладзі, розных псеўдарэлігійных рухаў, магіі і чараў, а таксама эскалацыя тэрарызму, агрэсіўнай ксенафобіі і неталерантнасці, сужэнская нявернасць, разбэшчанасць і дашлюбнае сексуальнае жыццё, імкненне да абсалютнай свабоды рабіць усё, што пажадаецца і іншыя негатыўныя з’явы.

Сёння перавага аддаецца тым ці іншым каштоўнасцям паводле прынцыпу carpe diem — хапай дзень, карыстайся жыццём напоўніцу, які, са свайго боку, выключае пытанні пра будучыню. «Homo ludens» — «чалавек, які бавіцца» — бессэнсоўна трапляе ў вір жыцця. Гоман сучаснага свету ўкараняецца ў яго нутро, напаўняючы яго ажно па берагі. Яго ўжо не дасягае рэха мінулага часу, які ён ацэньвае адным словам: старое! Жыццё ён успрымае як кабарэ. Пакуль іскрыцца каляровае святло, забава працягваецца, і ніхто не пытаецца, што будзе пасля. Такое пытанне можа сапсаваць настрой. Акрамя таго, яно прагучала б як выклік будучыні, і таму на яго найчасцей адказваюць словамі самазаспакойвання: паглядзім, час пакажа, не будзем думаць пра гэта сёння, важна тое, што ёсць цяпер...

Таму калі задаюцца пытанні пра тое, куды ідзе сучасны свет, у якім кірунку ён развіваецца, што яго чакае ў будучыні і падобныя, то чалавека ажно жах бярэ. Гледзячы на сучасны свет і ягоныя праблемы, мы заўважаем, што чалавецтва перажывае не столькі фінансавы крызіс, колькі маральны, які вядзе да краю бездані. У такой сітуацыі мы пытаемся ў саміх сябе: што рабіць, хто нам можа дапамагчы, да каго ўцякаць?
На гэтыя і падобныя пытанні адказ дае сам Езус. У сваіх аб’яўленнях святой Фаустыне Кавальскай Ён сказаў, што адзіная надзея сучаснага свету — гэта Божая міласэрнасць. Гэта надзея насуперак надзеі (пар. Рым 4, 18), надзея, якая з’яўляецца лекам ад сучаснай дэпрэсіі. Таму на пачатку новага літургічнага года Касцёл просіць Бога аб міласэрнасці і збаўленні (пар. Пс 85 (84), 8).

3. Найперш гэтая міласэрнасць павінна праявіцца ў нашым навяртанні. А каб навярнуцца, трэба адвярнуцца. Ад чаго? Ад нашага эгаізму, ад нянавісці, злосці і неталерантнасці, ад звычкі не заўважаць Бога над сабою і людзей побач з намі, ад неўпарадкаванага пазасужэнскага карыстання Божым дарам сексуальнасці і іншых псеўдакаштоўнасцяў. Каб гэтага дасягнуць, трэба скіраваць свой позірк на тое, што трывае заўсёды і ніколі не змяняецца, а менавіта на адзіна сапраўдныя духоўныя каштоўнасці.

На авансцэне Адвэнту з’яўляецца святы Ян Хрысціцель, заданнем якога было падрыхтаваць дарогу прыходзячаму Збаўцы. Вучэнне, якое ён абвяшчаў, паходзіла не ад яго. Гэта не была ягоная мудрасць, але мудрасць таго, хто яго паслаў, мудрасць самога Бога. Гэтая мудрасць заключаецца ў тым, што, як навучаў святы Ян, трэба імкнуцца рабіць толькі дабро, навяртацца і такім чынам рыхтаваць шлях Пану, які прыходзіць (Пар Мц 3, 2–3).

Трэба таксама з пакорай і надзеяй адкрыцца на прыходзячага Збаўцу. Святы Ян Хрысціцель кажа, што за ім ідзе мацнейшы за яго. Як жа гэты Ян адрозніваецца ад папулярных «ідалаў» сучаснага свету! Яны абвяшчаюць саміх сябе непараўнальнымі зоркамі, а Ян, за якім ішлі натоўпы людзей, кажа, што за ім ідзе мацнейшы за яго, якому ён не варты развязаць раменьчык на сандалях (Пар. Ян 1, 27). Ідзе, сапраўды ідзе, ідзе ўжо больш за 2000 гадоў і будзе ісці ажно да канца вякоў!

4. У сувязі з гэтым хацелася б нагадаць словы святога Аўгустына: «Баюся, што Хрыстус пройдзе каля мяне і ніколі не вернецца». Сапраўды, набліжаецца час Яго прыйсця. Гэта чарговы Адвэнт у жыцці кожнага чалавека, за якім наступіць Божае Нараджэнне. Занепакоеныя складанай сітуацыяй сучаснага чалавека, мы ізноў пытаемся, што рабіць, каб не размінуцца з прыходзячым Панам? Святы Ян Хрысціцель адказвае: навяртайцеся. А гэта азначае: ідзіце ў пустыню свайго духоўнага жыцця, каб, знаходзячыся здалёк ад гоману сучаснага свету, пачуць Таго, які жыве ў нас, і вызваліцца ад гоману знешняга і ўнутранага, які значна больш небяспечны, бо заглушае чалавечае сумленне.

5. Умілаваныя браты і сёстры!
Падчас Адвэнту мы павінны асаблівым чынам задумацца над заўсёды жывым Божым словам. Таму трэба прымаць удзел у авдвэнтавых рэкалекцыях, жыць справядліва, рабіць учынкі міласэрнасці, чуваць і маліцца, да чаго заклікае нас у сённяшнім Евангеллі сам Езус Хрыстус (пар. Лк 21, 34–36).

У асабістай малітве трэба адкрыць у сабе Духа Святога, якога мы прынялі ў сакрамэнце хросту, і жыць паводле Яго наказаў, кіравацца Яго натхненнямі і не паддавацца згубным амаральным тэндэнцыям сучаснасці. Задумваючыся над сваім жыццём, трэба таксама адказаць на пытанне: які плён мы прыносім? Ці мы як хрысціяне даем добры прыклад іншым?

З пакораю святога Яна Хрысціцеля трэба верыць у тое, што Езус мае моц ачысціць таго, хто гэтага шчырым сэрцам жадае (Мк 1, 40–42). Трэба верыць у тое, што Ён можа адбудаваць усё знішчанае і выправіць папсаванае. Трэба таксама верыць у тое, што ў сакрамэнце пакаяння Ён хоча нам дапамагчы адшукаць тую частку духоўнага багацця, якую мы страцілі.

Каб перажыць навяртанне, трэба па прыкладзе блуднага сына ўстаць і пайсці насустрач прыходзячаму Езусу (пар. Лк 15, 18), які, бязмежны ў сваёй міласэрнасці, у сакрамэнце пакаяння можа ўчыніць нашае жыццё сапраўды годным сыноў і дачок Божых, учыніць яго скарбам.

Давяраючы ўсіх вас Божай міласэрнасці, у Год святарства, дзякуючы якому Езус асабліва праяўляе сваю міласэрнасць, праз заступніцтва Марыі — Маці Адвэнту — ад усяго сэрца на гэты час Божай ласкі і навяртання благаслаўляю ў імя Айца, + і Сына, і Духа Святога.
Амэн.

Мінск, 21 лістапада 2009 г.
Успамін ахвяравання
Найсвяцейшай Панны Марыі

Международная конференция:
«Христианско-иудейский диалог: религиозные ценности как основа взаимоуважения в гражданском обществе в условиях глобального экономического кризиса»,
Минск, 9–11 ноября 2009 г.

1. Ваши Высокопреосвященства, глубокоуважаемые раввины, братья во священстве, монашествующие, представители христианства и иудаизма, светской власти, мира науки и культуры, братья и сестры, досточтимое собрание.

Прежде всего, позвольте выразить благодарность Митрополиту Филарету и всем, кто проявил инициативу организации и проведения этой конференции, которая представляется чрезвычайно актуальной в контексте современных межрелигиозных отношений.

2. Сегодня, когда весь мир все чаще и чаще сталкивается с очень опасными вызовами времени, различные исповедания должны сделать все возможное, чтобы совместно ответить на них. Это наша нравственная обязанность. Мы обязаны показать миру, погрязшему в безнравственности, обмирщении, моральном релятивизме, ксенофобии, коррупции, нескончаемых военных конфликтах, терроризме, утверждении цивилизации смерти, что религиозные ценности, взаимопонимание, диалог и толерантность между различными вероисповеданиями есть путь к уврачеванию его современных проблем.

3. Четыре года назад Католическая Церковь отметила 40-летие завершения II Ватиканского Собора (1962-1965), коренным образом изменившего как собственно понимание Церкви, так и ее отношений с другими конфессиями, религиями и окружающим миром.

Основными целями Собора были: развитие самосознания Церкви, литургическая реформа, единство христиан и диалог Церкви с миром (ср. Ench Vat, I, p. 103). Во время этого церковного форума Собор ответил на главный вопрос: «Ecclesia: quid dicis de teipsa?» – «Церковь, что говоришь о себе самой?» (ср. AnCr, X, s. 215). Причем ответил в дух аспектах: «аd intra» и «аd extra», т.е. «внутреннем» и «внешнем». Это было нечто новое, доселе не виданное в жизни Католической Церкви.

4. Одним из принятых Собором документов, определяющим отношение Церкви к окружающему миру, и является декларация об отношении к нехристианским религиям «Nostra aetate».

Этот документ начал формироваться только в 1964 г., т.е. на III-ей сессии Собора. Первоначально в проекте документа об экуменизме в его отдельном разделе говорилось также и об отношении к иудеям и другим нехристианским религиям. Однако такая схема подверглась острой критике Отцов Собора, которые желали иметь отдельный, посвященный нехристианским религиям документ.

В результате чего был подготовлен проект декларации, состоящей из пяти параграфов: вступление, отношения с нехристианским миром, отношения с мусульманами, с иудеями и всеобщее, отказывающееся от дискриминации и ее осуждающее, братство людей.

Это стало ярким свидетельством динамичности Католической Церкви, которая, познавая себя, открывается также и нехристианскому миру.

5. В последствии схема декларации была доработана в соответствии с пожеланиями Отцов Собора, рассмотрена и принята на IV-ой его сессии в 1965 г. (ср. Lambert, NOK, s. 193; LThK Vat II, II, S. 472-474; LThK Vat II, III, S. 649).

Документ касается следующих восьми тем:

1-ая – об одном сообществе, которое составляют все народы, у которых одна цель – Бог.

2-ая – о различных нехристианских религиях. О естественной, основанной на признании различными народами некоей сокровенной силы, проявляющейся в событиях человеческой жизни (в том числе – признание Верховного Божества) религии. Об индуизме, в котором люди исследуют божественную тайну и выражают ее в мифах и философских размышлениях. О буддизме, который учит тому, как обрести состояние совершенного освобождения или достичь наивысшего озарения собственными усилиями или при помощи свыше.

3-ая – об уважительном отношении к мусульманам, поклоняющимся Единому Богу, Живому и Сущему, милосердному и всемогущему, Творцу неба и земли, признающему Авраама и пророков;

4-ая – об общем духовном наследии христиан и иудеев;

5-ая – о принципиальной неприемлемости коллективной ответственности иудеев за смерть Христа;

6-ая – о том, что иудейский народ не может считаться отверженным Богом;

7-ая – призыв не учить тому, что несообразно с Евангелием и духом Христовым;

8-ая – об осуждении дискриминации и притеснения людей по причине их национальной принадлежности, расы, общественного положения или вероисповедания и о необходимости созидания общечеловеческого братства (ср. NA).

Таким образом, Декларация «Nostra aetatе» открыла новую эру в отношениях Католической Церкви с нехристианскими религиями.

6. Хотя декларация «Nostra aetate» является самым коротким документом II Ватиканского Собора, тем не менее, она как по своему содержанию, так и духу наилучшим образом отвечает стремлению Собора вести диалог Церкви с окружающим миром, в нашем случае — с  не принадлежащими к христианству верующими в Бога. Ее положения логическим образом вытекают из учения основного соборного документа — догматической конституции о Церкви «Lumen gentium» («Свет народам») о новом народе Божием, в который призваны все люди (ср. LG 13).

7. В своем учении декларация подчеркивает то, что является общим и объединяет Католическую Церковь с нехристианскими религиями, а именно: стремление ответить на вопросы о том, кто есть человек, каков смысл его жизни, что такое добро и грех, откуда возникает страдание и зачем оно, где искать путь к обретению истинного счастья, что такое смерть, суд и воздаяние после смерти, что представляет собой последняя и неизреченная тайна, от которой мы происходим и к которой стремимся (ср. NA 1). Она также подчеркивает стремление к установлению братских отношений с людьми других национальностей, общественного положения и вероисповедания (ср. NA 5).

8. Основным и совершенно новым в учение Католической Церкви является признание имеющихся в других религиях, и особенно в иудаизме, духовных и нравственных благ, а также социально-культурных ценностей (ср. NA 2).

Учение декларации об иудеях и иудаизме можно свести к трем следующим пунктам (ср. NA 4):

8.1. Объективно существует тесная связь между Церковью и иудейским народом. Христиан и иудеев объединяет Ветхий Завет. Христос, Мария, Апостолы и первые христиане были евреями. Т.е. Декларация особо подчеркивает общее наследие иудеев и христиан.

8.2. Декларация представляет совершенно новый взгляд на ответственность евреев за смерть Христа. Она учит, что хотя иудейские власти настояли на смерти Иисуса, однако это не может быть вменено в коллективную вину как всем жившим тогда иудеям, так и живущим сегодня, и поэтому их нельзя считать отверженными Богом.

8.3. Католическая Церковь осуждает и сожалеет о ненависти, гонениях и всех проявлениях антисемитизма, которые, когда бы то ни было и кем бы то ни было, направлялись против иудеев.

Таким образом, декларация «Nostra aetate» заканчивает грустное время противостояния, когда к исповедникам нехристианских религий католики относились с пренебрежением, а иногда даже и с ненавистью.

9. Принимая эту важную декларацию, Католическая Церковь сделала еще один шаг в развитии столь необходимого межрелигиозного диалога. В ней она приглашает всех людей преодолевать религиозные конфликты, вместе продвигать нравственные ценности, стремиться к миру, справедливости и свободе. Она признает сокрытую в каждом человеке глубокую жажду божественного. Нехристианские религии, признавая высшее существо, отвечают принципам человеческой мудрости. Христианство и иудаизм предлагают свое видение Бога, однако всегда Единого Творца, который сотворил человека и воздаст ему по его делам.

Декларация «Nostra aetate» воистину стала поворотным пунктом Католической Церкви в отношении к нехристианским религиям. Впервые в своей истории она на наиболее высоком и авторитетном уровне, каким является Собор, определила к ним свое позитивное отношение — и это необходимо подчеркнуть особо.

Таким образом, II Ватиканский Собор оказал огромное влияние на развитие межрелигиозного диалога, открыл пути к примирению и установлению качественно новых отношений с представителями других религий.

10. В наше время, по прошествии более 40 лет от принятия этого документа, мы еще с большей остротой понимаем его необходимость и важность.

Все больше людей понимает, что для преодоления негативных явлений современный мир крайне нуждается в диалоге и толерантности как между государствами, экономическими системами, культурами, так и между мировыми религиями.

Гуманизация отношений между различными людьми исходит, прежде всего, из трансформации сердца в желании понять другого человека. Поэтому духовность является наиболее важным источником преображения мира и требует развития межрелигиозного диалога, который, в свою очередь, должен играть все более существенную роль в будущем развитии человечества.

В настоящее время также и процессы глобализации призывают к взаимному сотрудничеству и диалогу.
Диалог предполагает взаимную открытость, уважение к мнению другой стороны и отказ от монополии на истину, обладателем которой является Творец. Он требует терпения, щедрости, доброй воли, уважения, открытости и честности по отношению к противоположной стороне.

Диалог — это шанс для создания новых взаимоотношений, которые приведут к расширению сотрудничества, в котором так нуждаются как сами религии, так и мир перед лицом вызовов современности, чтобы созидать «цивилизацию любви».

11. Католическая Церковь в последнее время особое внимание обращает развитию не только межхристианского, но и межрелигиозного диалога, в том числе с иудаизмом. Особая заслуга принадлежит II Ватиканскому Собору, понтификам Иоанну XXIII, Павлу VI, Иоанну Павлу II, и в последнее время — Бенедикту XVI. С целью дальнейшего развития начатого Собором процесса были созданы специальные Папские Советы по содействию христианскому единству и по межрелигиозному диалогу.

11.1. Особо следует подчеркнуть понтификат Папы Иоанна Павла II, который был ознаменован развитием отношений с иудаизмом в духе учения II Ватиканского Собора и своих великих предшественников. Следуя этому духу, он шел навстречу с исповедниками иудаизма с присущим ему чувством уважения и желания помочь. Достаточно вспомнить, что он был первым в истории Католической Церкви понтификом, который в 1986 г. посетил синагогу в Риме.

Необходимо особо подчеркнуть, что именно Иоанн Павел II иудеев назвал «старшими братьями по вере» (ср. ППН, с. 134).

На молитвенные встречи религиозных лидеров в Ассизи в 1986 и 2002 г.г., Понтифик пригласил представителей не только иных христианских конфессий, но и нехристианских религий, в том числе и иудеев.

В Апостольском обращении «Ecclesia in Europa» - «Церковь в Европе» Иоанн Павел II призвал к осознанию особой роли Израиля в истории спасения, а также существования общих корней христианства и еврейского народа, призванного Богом к завету, который никогда не будет отозван (ср. Рим 11, 29) (ср. EE 56).

С присущим ему энтузиазмом, Иоанн Павел II развивал учение декларации «Nostra aetate» о том, что иные религии также «доносят луч Истины, просвещающий всех людей» (NA 2).

11.2. Нынешний Папа Бенедикт XVI продолжает линию II Ватиканского Собора и своего Великого предшественника.

19 августа 2005 г. в г. Кёльн в Германии Бенедикт XVI посетил синагогу, где призвал иудеев и христиан к развитию искреннего и доверительного диалога и заверил, что Католическая Церковь остается верной идеям терпимости, уважения, дружбы и мира между всеми народами, религиями и культурами. Главный раввин синагоги Нетанель Тайтельбаум отметил, что визит Папы в синагогу — это шаг навстречу миру между народами и знак преодоления прежнего антисемитизма христиан (ср. CE-ChL с. II–III.).

Исключительно важным было посещение Бенедиктом XVI бывшего концентрационного лагеря в Освенциме в мае 2006 г., где в газовых камерах погибли миллионы невинных людей многих национальностей и вероисповеданий, в том числе и евреи. На этом святом месте, где человечество прошло через «темную долину» Папа, как сын немецкого народа, говорил, что, уничтожая Израиль и осуществляя Шоах, гитлеровцы в действительности хотели вырвать корни христианской веры и заменить ее верой в господство сильного человека. Там он молился словами Псалма, как молитвы Израиля и христиан: «Господь — Пастырь мой; я ни в чем не буду нуждаться. Он покоит меня на злачных пажитях и водит к водам тихим. Подкрепляет душу морю; направляет меня на стези правды ради имени Своего. Если я пойду и долиною смерти, не убоюсь зла, потому что Ты со мной; Твой жезл и Твой посох — они успокаивают меня… и я пребуду в доме Господнем многие дни» (Пс 23 (22), 1–4. 6).

В мае н.г. Папа совершил свой визит в Святую Землю, где он также много внимания уделил встречам с исповедниками иудаизма. Папа посетил мемориал жертва Холокоста "Яд ва-Шем", нанес визит в Великий Раввинат, молился у стены плача. В мемориале он сказал, что, как и его предшественники, поддерживает задачу Церкви молиться и без устали действовать, чтобы ни когда больше зло не господствовало в сердцах людей. Обращаясь к раввинам в Великом Раввинате, Папа сказал, что Церковь, в мысль Декларации «Nostra aetate», продолжает высоко оценивать общее христианско-иудейское наследие и желает его углубления как через библейско-теологические исследования, так и дружеский диалог. Он также подчеркнул, что иудеи и христиане одинаково заинтересованы в обеспечении уважения к святости человеческой жизни, центральной роли семьи, воспитания молодежи, свободы религии и осознания нравственно здорового общества.

12. Вызовы нашего времени требуют нового, более динамичного подхода к развитию как экуменического, так и межрелигиозного диалога, в том числе с иудеями. Этот диалог должен проходить с участием общества, как с целью обсуждения насущных проблем, так и поиска путей их решения. В связи с этим следует особо отметить создание в 2009 г. Общественного Совета по нравственности в Республике Беларусь, куда вместе с общественными деятелями вошли представители православия, католицизма, лютеранства, иудаизма и ислама.

Основная масса проблем, вызванных процессами секуляризации и нравственного релятивизма — это проблемы, возникающие по причине духовного вакуума, который является вызовом для последователей всех религий. Поэтому мы должны стремиться к совершенству и своей жизнью являть пример открытости, диалога и толерантности, а также утверждения религиозных ценностей в жизни современного мира, помня о том, что земля для всех нас — общий дом.

Это позволит всем религиям, особенно христианству и иудаизму, внести свой посильный вклад в утверждение общих нравственных ценностей с целью развития взаимоуважения в гражданском обществе, чтобы каждый мог сказать: «как хорошо братьям жить вместе» (ср. Пс 133 (132), 1) во исполнение слов декларации «Nostra aetate»: «быть в мире со всеми людьми (ср. Рим 12, 18), чтобы действительно стать детьми Отца, Который на небесах (ср. Мф 5, 18)» (NA 5).

Минск, 9–11 ноября 2009 г.

Высокое собрание.

Прежде всего, позвольте выразить свою радость по случаю открытия международной конференции: «Христианско-иудейский диалог: религиозные ценности как основа взаимоуважения в гражданском обществе в условиях глобального экономического кризиса» и выразить искреннюю благодарность Его Высокопреосвященству Митрополиту Минскому и Слуцкому, Патриаршему Экзарху Всея Беларуси Филарету, а также всем ее организаторам. Принимая во внимание то, что два года назад в Минске была проведена конференция на тему христианско-исламского диалога, видно, какое большое значение в современном мире придается развитию межрелигиозных отношений.

Действительно, стремительно развивающийся и надеющийся на свою самодостаточность, наш мир неожиданно оказался в очень трудной и достаточно необычной, вызванной глобальным экономическим кризисом, ситуации. Все только и заняты поиском причин этого явления и выходов и него.

Необходимо, однако, помнить, что среди этих причин - не только экономические. Надо обратить внимание и на духовный кризис, который переживает наше общество. Современный мир созидается, прежде всего, на достижениях науки и техники, которые действительно внушительны и поражают. Однако их безнравственное использование очень быстро может привести к плачевным результатам, что и видно невооруженным глазом.

Не достаточно пользоваться только материальными ценностями, необходимы и религиозные. Не зря в книге Притчей написано, что «Господь дает мудрость» (Пр 2, 6). «Дает мудрость» — это значит, указывает путь к совершенству.

К сожалению, современный постмодернистский, секулярный и релятивистский мир добровольно отказывается от духовных корней и ценностей. Это знамение нашего времени и одновременно вызов, на который необходимо отвечать и отвечать совместно.

Христианство духовно соединено с потомством Авраама и имеет общее и великое с иудеями духовное наследие, на которое необходимо опираться в развитии взаимоотношений. Бог Авраама и Исаака — это также и Бог христиан. Не зря мы называем иудеев нашими старшими братьями в вере. II Ватиканский Собор, давший новый толчок для развития христианско-иудейского диалога, подчеркивает общую основу христианства и иудаизма. Католическая Церковь признает имеющиеся в иудаизме духовные и нравственные блага, а также социально-культурные ценности. У наших религий также много схожих подходов для решения наиболее острых проблем современности. В связи с этим данная конференция приобретает особую значимость.

Выражаю надежду, что начинающаяся конференция будет способствовать не только дальнейшему развитию христианско-иудейского диалога, но и утверждению религиозных ценностей как базовых для созидания климата взаимоуважения и толерантности в многонациональном и поликонфессиональном обществе на его благо.

Спасибо за внимание.

Глыбокапаважаныя браты і сёстры, удзельнікі канферэнцыі «Евангелізацыя ў сучасных абставінах секулярызму».

1. Благаслаўлёныя тыя, хто да канца давярае сябе Богу і захоўвае ў сабе жывую веру. Гэтыя словы самі просяцца пасля таго, як мы выслухалі сённяшнія чытанні. Ці заўважылі мы, што першае чытанне і Евангелле нагадваюць пра ўдоў? У першым чытанні гутарка ідзе пра ўдаву, якая падзялілася сваёй ежай з прарокам Іллёй. Евангелле прадстаўляе ўдаву, якая ахвяравала ў скарбонку ўсё тое, што мела. Аўтар другога чытання да Габрэяў не ўжывае слова «ўдава». Аднак мы можам сказаць, што збаўчая смерць Езуса Хрыста на крыжы як быццам пакінула Ягоных вучняў удаўцамі, бо яны засталіся без свайго Настаўніка.

2. Ва ўсіх гэтых трох выпадках гаворка ідзе пра вялікую ахвяру. У першым чытанні ўдава, якая карміла прарока Іллю, верыла ў Бога Ізраэля, які забяспечыць яе патрэбы, дзякуючы чаму ні яна, ні яе сын не памруць з голаду. У другім чытанні Езус, ахвяруючы сябе за грахі свету, даверыўся свайму Нябеснаму Айцу, што Ён уваскрасіць Яго са смерці. У Евангеллі ўдава, якая ахвяравала ўсё, што мела, паверыла Богу, што Ён не пакіне яе адну і дапаможа вырашыць яе праблемы.

3. Ва ўсіх трох выпадках кожны, пра каго апавядалася ў Божым слове, быў благаслаўлёны паводле ягонай ахвяры. Удава і яе сын не засталіся галоднымі, бо кадушка мукі не скончылася, а збан алею не апусцеў. Езус сапраўды быў усхвалены праз свайго Айца, бо ў небе заняў месца праваруч Яго. Бедная ўдава ў прысутнасці Уцелаўлёнага Слова Езуса Хрыста аддала Богу ўсё, што мела. Яе ўчынак, запісаны ў Святым Пісанні, будзе заўжды вядомы ў Касцёле.

Бог заўсёды ўзнагароджвае тых, хто захоўвае ў сваім жыцці жывую веру. У яго ніхто не застаецца незаўважаным. Калі ты пакорны, ты будзеш заўважаны. Калі ты ганаровы, як кніжнікі, якія любяць хадзіць у доўгіх шатах, займаць першыя месцы ў сінагогах і прымаць прывітанні на рынку, таксама будзеш заўважаны, але атрымаеш асуджэнне з боку простых людзей. Калі ты пакорны, як удава з сённяшняга Евангелля, ты таксама будзеш заўважаны і Бог табе аддзячыць паводле тваёй ахвяры.

4. У другім сённяшнім чытанні гаворыцца, што Езус памёр адзін раз дзеля збаўлення чалавека сваёю дасканалай ахвярай. Яго ахвяра на Крыжы — як Баранка Божага — завяршыла час Старога Запавету Божага права і распачала час Новага Запавету, час Божай ласкі. І калі напрыканцы часоў Езус ізноў прыйдзе, то ўжо не будзе ахвяроўваць Сябе за грахі чалавецтва, але будзе судзіць жывых і памерлых. Ён будзе збіраць святых, якія даверыліся Богу, захавалі веру жывой і якія чакалі другога прыйсця Сына Божага.

Мы не можам забываць словы, якія Бог сказаў Абрагаму: «Я — Бог жывых, а не памерлых». Жывымі ў Бога з’яўляюцца тыя, хто сапраўды яму давярае і ёсць святлом свету, хто свеціць любоўю да Бога і людзей.

У небе няма месца не толькі для няверуючых, але таксама для індыферэнтаў або тых, хто не хоча захоўваць нормы хрысціянскага жыцця так, каб яны маглі быць прыняты Богам. Кніга Апакаліпсісу кажа пра гэта вельмі ясна: «Ведаю твае справы: ты ні халодны, ні гарачы. О, калі б ты быў халодны ці гарачы! Але таму, што ты цёплы, а не гарачы і не халодны, выплюну цябе з вуснаў Маіх» (Ап 3, 15–16). Цёплыя — гэта тыя, якія кажуць: «Я спавядаюся толькі раз у год, бо часцей не абавязкова. Я хаджу ў Касцёл на святы, можа, часам у нядзелю, бо ў будні дзень не абавязкова. Я жыву так, як жывуць усе іншыя, бо быць законнікам ці законніцай не абавязкова. Я не чытаю Біблію і не з’яўляюся актыўным членам нашай парафіяльнай супольнасці, бо гэта таксама не абавязкова» і г.д.

5. Адносна такіх адказаў св. Павел кажа: «Прашу вас, браты, праз літасць Божую: аддайце вашыя целы на ахвяру жывую, святую, прыемную Богу — на разумнае служэнне вашае. І не дастасоўвайцеся да гэтага веку, але перамяняйцеся праз абнаўленне розуму вашага, каб вы пазналі, якая воля Божая — добрая, прыемная і дасканалая» (Рым 12, 1–2).

Удава, якая карміла Іллю, ведала Божую волю. Бедная ўдава з сённяшняга Евангелля таксама ведала яе. Езус Хрыстус, Які ахвяраваў Сябе за нашы грахі, ведаў волю свайго Нябеснага Айца. Усе яны, напоўненыя Духам Божым, чынілі тое, што добра, прыемна і дасканала ў вачах Божых.

6. Гэтай святой Імшой завяршаецца канферэнцыя, прысвечаная евангелізацыі, падчас якой многа гаварылася пра саму евангелізацыю, рэлігійную адукацыю, выкарыстанне СМІ ў евангелізацыі і г.д., а таксама аб практычных яе аспектах.  Божае слова, якое мы пачулі і аб якім мы разважаем падчас святой Імшы, павінна пабудзіць нас да рэгенерацыі нашых хрысціянскіх абавязкаў адносна праблемы евангелізацыі, бо яшчэ так многа сэрцаў не ведае Евангелля.

Найперш мы павінны памятаць, што без Бога нічога не зможам зрабіць. Таму трэба аднавіць у сабе давер да Бога і ў ім пакласці нашу надзею, так, як гэта ўчынілі ўдовы з сённяшніх чытанняў і як учыніў гэта Езус Хрыстус. Далей, трэба апрануцца ў адзенне Божай ласкі і даверыцца дзеянню Духа Святога, каб стаць падобнымі да Хрыста і жыць жывой верай, бо не дастаткова, каб яна была толькі цёплай. Калі мы толькі цёплыя і індыферэнтныя, то якімі апосталамі, або сведкамі Евангелля, мы можам быць? І нарэшце, трэба памятаць пра наш хрысціянскі абавязак абвяшчаць Евангелле ўсім народам. Гэта мандат Езуса Хрыста, гэта нашае заданне, асабліва ў межах новай евангелізацыі, за якую адказныя ўсе — не толькі святары і кансэкраваныя асобы, але таксама і свецкія вернікі.

Касцёл заклікае ўсіх нас выканаць гэтую задачу з даверам, які меў Езус, калі ішоў выконваць волю свайго Нябеснага Айца, з даверам удоў, пра якіх гаворыцца ў сённяшніх чытаннях, а Бог учыніць новы цуд — праз нас занясе Евангелле ў самыя цёмныя куткі нашага грамадства. Амэн.

Глыбокапаважаныя браты і сёстры!

Слова «евангелізацыя» мае грэчаскае паходжанне і азначае прапагандаванне вучэння аб Езусе Хрысце.

Евангелізацыя — гэта не столькі навучанне і перадаванне ведаў, колькі сведчанне пра асобу Хрыста. Галоўнай мэтай евангелізацыі з’яўляецца пазнанне Езуса Хрыста, а не пераказ абавязковых праўдаў маралі, чым займаецца катэхізацыя. Евангелізацыя скіравана як да няверуючых, так і да веруючых, якія яшчэ не перажылі асабістай сустрэчы з Богам або чыя вера аслабла і якія, хоць і называюць сябе хрысціянамі, тым не менш жывуць так, як быццам Бога няма. Таму часам такое абвяшчэнне  Евангелля называецца новай евангелізацыяй ці рэевангелізацыяй.

Існуе шмат формаў евангелізацыі. Такімі формамі можна назваць усе, якія не выходзяць за рамкі хрысціянскага маральнага і этычнага вучэння. Існуюць евангелізацыйныя місіі, хрысціянскія таварыствы, школы новай евангелізацыі і г. д. У справе евангелізацыі можа быць выкарыстана і музыка як носьбіт евангельскага зместу, канцэрты, даклады, канферэнцыі, дыскусіі і г. д.

Каталіцкі Касцёл у Беларусі таксама падвяргаецца негатыўным уплывам секулярызму, і ён не можа сядзець склаўшы рукі і чакаць, што яны пройдуць міма яго. Сярод нашых вернікаў таксама шмат тых, хто страціў веру і з’яўляюцца намінальнымі хрысціянамі, якія патрабуюць новай евангелізацыі. У сітуацыі, калі час робіць нам новыя выклікі, мы перажываем дзіўны парадокс. Падчас ганенняў на Касцёл вернікі нашай краіны не толькі захавалі веру, але і перадалі яе новым пакаленням. У наш час свабоды веравызнання людзі самі адракаюцца ад веры ў Бога. На занятках па рэлігіі яны пазнаюць праўды веры, але ў жыцці сустракаюцца з іншым светам, які вабіць іх больш, чым праўда Евангелля. Гэта новыя і вельмі сур’ёзныя выклікі нашага часу, на якія трэба адказаць. А для таго, каб адказаць, трэба быць падрыхтаваным да гэтага.

Спадзяюся, што канферэнцыя, якая распачынаецца сёння, дапаможа нам праз прызму Евангелля паглядзець на існуючыя праблемы з мэтай знайсці дзейсныя лекі ад засілля секулярызму і ад імкнення да абсалютнай свабоды, з якой вынікае ўсёдазволенасць, каб наша вера заставалася непахіснай і каб мы былі яе мужнымі сведкамі, каб людзі ў сваім жыцці кіраваліся не прывабнасцю зменлівага свету, а вечнымі і нязменнымі праўдамі хрысціянскай веры.

З гэтай надзеяй і найлепшымі пажаданнямі аб’яўляю канферэнцыю  «Новая евангелізацыя ў сучасным свеце» адкрытай.

Дзякую за ўвагу.

На сайте «Белорусских новостей» 6 декабря прохшла онлайн-конференция с архиепископом,  митрополитом Минско-Могилевским Тадеушем Кондрусевичем.