Catholic.by - Слова Мітрапаліта Кандрусевіча да святароў у Вялікі чацвер

Слова Мітрапаліта Кандрусевіча да святароў у Вялікі чацвер

21 красавіка 2011 г., мінскі архікатэдральны касцёл

Святар — знак Божай міласэрнасці ў сакрамэнце пакаяння

Глыбокапаважаныя святары!

1. У Год Божай міласэрнасці хачу падзяліцца некаторымі думкамі адносна ролі святара ў цэлебрацыі сакрамэнту пакаяння. Вядома, што толькі Бог можа адпусціць грахі, бо ніхто іншы не мае гэтай моцы. Таму мы і вызнаем грахі Богу. Аднак чынім гэта праз святара. Падобна як пры цэлебрацыі іншых сакрамэнтаў святар дзейнічае ад імя і моцаю Езуса Хрыста, таксама і ў святой споведзі ён становіцца інструментам Бога. Гэта вялікі дар пачуць з вуснаў святара: «Я адпускаю табе грахі ў імя Айца, + і Сына, і Духа Святога». Вельмі добра гэта ведаюць тыя людзі, якія перажылі часы пераследу, калі трэба было шукаць святара за многія сотні і нават тысячы кіламетраў, каб паспавядацца.

Чалавек з’яўляецца цялесна-духоўнай асобай, і таму Бог прамаўляе да ўсяго чалавека, да цэлай асобы. Каб гэтая Божая мова была вернай і праўдзівай, сам Бог уцелавіўся, стаў чалавекам. А чалавек ведае, як прамаўляць да іншага чалавека, каб быць зразуметым. Уцелаўленне Бога — гэта знак Яго бязмежнай любові да чалавека. Усе сакрамэнты — гэта плён як уцелаўлення Бога, так і нашага збаўлення.

Ад часу ўцелаўлення Бог карыстаецца матэрыяльнымі знакамі, каб аб’явіць чалавеку сваю бязмежную любоў. Аднак у той жа час, карыстаючы з сакрамэнтаў ці іх цэлебруючы, мы павінны памятаць, што матэрыяльны знак, які дзейнічае на чалавечыя пачуцці, не мае моцы сам па сабе. Ён з’яўляецца толькі «інструментам», якім карыстаецца Бог; з’яўляецца начыннем, якое Ён выкарыстоўвае, каб уліць у нашыя сэрцы збаўчую ласку.

2. Таму цэлебрацыя сакрамэнтаў патрабуе веры, якая дазваляе бачыць сэрцам тое, што нам аб’яўлена Богам і змешчана ў знаках. Канцэнтрацыя выключна на знаках і незвяртанне ўвагі на Боскую рэчаіснасць вядзе да рэлігійнага фармалізму. У сувязі з гэтым як пры цэлебрацыі сакрамэнтаў, так і прымаючы іх, неабходна старацца, каб знешнія знакі не захілялі Божага дару ласкі, які яны нясуць.

У сакрамэнце пакаяння не святар адпускае грахі, хоць знешне ён гэта чыніць. У гэтым выпадку паслугу святара трэба прымаць як знак і не засяроджвацца на яго асобе. Здараецца, што калі пэнітэнт вызнае свае грахі з хваляваннем і нават бояззю, то ён нярэдка звяртае ўвагу толькі на святара — на яго паводзіны і словы.

Для асобаў, залежных ад меркавання іншых, асабліва ад думкі аўтарытэтаў, нават выпадковае слова падчас споведзі можа мець вельмі важнае, а нават рашучае значэнне. Святар, як і кожны чалавек, рэагуе па-чалавечы, і таму трэба адрозніваць тое, што толькі чалавечае ў яго словах, ад таго, што ў іх з’яўляецца знакам Божай міласэрнасці. Таму нам, святарам і катэхетам, трэба вучыць людзей, каб з вялікай пакорай і ўнутранай свабодай адносіліся да знаку, якім з’яўляецца святар. Спаведнік павінен старацца, каб яго суджэнне згаджалася з суджэннем Бога. Ён дзейнічае не ад свайго імя, а ад імя Хрыста. Паводле навучання Катэхізіса Каталіцкага Касцёла, святар падчас цэлебрацыі сакрамэнту пакаяння выконвае паслугу Добрага Пастыра, які шукае загубленай авечкі; паслугу добрага самараніна, які лечыць раны; Айца, які чакае марнатраўнага сына і прымае яго, калі той вяртаецца; справядлівага суддзі, які не зважае на асобу і чый суд справядлівы і адначасова міласэрны. Святар ёсць знакам і інструментам міласэрнай любові Бога адносна грэшніка (пар. ККЦ 1466).

Знакам міласэрнага суду з’яўляюцца не толькі словы суцяшэння ці пахвалы, але таксама і слушнага напаміну і нават дакору. Нездарма сам Бог кажа пра сябе: «Я, каго люблю, дакараю і караю; дык будзь руплівы і пакайся» (пар. Aп 3, 19). У сакрамэнце пакаяння святар — таксама як і Езус — з айцоўскай зычлівасцю і па-сяброўску можа сказаць: «Вось, ты выздаравеў. Не грашы больш, каб не здарылася з табою чаго горшага» (Ян 5, 14).

3. Жыццёвая і пастырская практыка паказвае, што пэнітэнты, якія прыступаюць да споведзі шчыра і свабодна, прымаюць такія словы з удзячнасцю, хоць нярэдка гэта патрабуе ад іх вялікага напружання, высілку і нават ахвяры. Яны адчуваюць, што ў гэтых словах знаходзіцца праўда аб іх жыцці, якой яны дагэтуль, можа, не ўмелі дакладна назваць, але якую адчувалі ў сваім сэрцы. «Глядзі, каб не зруйнаваў сваю сям’ю, не стаў алкаголікам, наркаманам, злачынцам або разбэшчаным чалавекам ...» — гэтыя і падобныя словы, зычліва сказаныя пэнітэнту, могуць стаць сапраўдным знакам клопату пра яго дабро. Аднак яны павінны быць адпаведна сказаныя.

Божая перасцярога і дакор у выпадку споведзі даходзяць да пэнітэнта праз вусны святара. Аднак у словах апошняга не павінна быць нават ценю асабістых пачуццяў: напрыклад, незадаволенасці, злосці, эмацыянальнасці, спробы падпарадкаваць сабе іншых або маніпуляваць імі. Нават вельмі добрыя і патрэбныя словы святара, калі яны афарбаваны яго асабістымі пачуццямі, будуць гучаць непраўдзіва і не абудзяць даверу, асабліва ў далікатных і духоўна зраненых людзях. Такія людзі вельмі лёгка адчуваюць «фальшывы тон» святара.

Святар «прадстаўляе» Бога не толькі праз дадзеную яму ў Касцёле функцыю выконвання святарскай улады, але і праз асабістую святасць, якой павінен уздзейнічаць на пэнітэнта. Таму першым, хто павінен карыстацца з сакрамэнту пакаяння як інструменту ўласнага навяртання і перамены, павінен быць сам святар.

4. Служэнне спаведніка вельмі складанае і адказнае. Ён з’яўляецца «сведкам» інтымнага дыялога чалавека з Богам аб тым, што ў яго жыцці найбольш складанае і балючае — аб граху. Падчас споведзі чалавек адкрывае перад святаром сваю слабасць і духоўную беднасць. Таму спаведнік павінен усведамляць незвычайны давер як з боку Хрыста, які выбраў яго як «знак» прабачаючай Божай міласэрнасці, так і з боку пэнітэнта.

Таму, сядаючы ў канфесіянал, святар павінен памятаць аб тым, што праз яго паслугу найпаўней аб’яўляецца не толькі яго святарства, але і чалавецтва. Менавіта там чалавечая і духоўная індывідуальнасць пэнітэнта сустракаецца з індывідуальнасцю святара, якая для пэнітэнта з’яўляецца закрытай. Спосабам трактавання пэнітэнта і яго грахоў святар сведчыць пра сябе, пра сваю чалавечую паставу, духоўнае жыццё і святарства. Кожны спаведнік так абвяшчае Божую міласэрнасць грэшнікам, як сам яе успрымае, гэта значыць як сам спавядаецца, як разумее самога сябе ў святле Божага закону і сваіх абавязкаў.

Позірк спаведніка на грахі пэнітэнта — гэта адбітак позірку на свае грахі. Давер грахоў вернікаў Божай міласэрнасці з’яўляецца працягам уласнага даверу прабачаючай любові Бога. Добра выкананая паслуга спаведніка не дазваляе святару забыцца, кім ён ёсць на самой справе, — навучае папа Бэнэдыкт XVI (пар. http://www.jezuici.pl/~jaugustyn/ oa_s_1.html). А Слуга Божы Ян Павел II у Апостальскай адгартацыі аб прымірэнні «Reconciliatio et Paenitentia» падкрэслівае, што ўзровень духоўнага і апостальскага жыцця святара і яго запал залежаць ад трывалага і сумленнага асабістага карыстання з сакрамэнту пакаяння (пар. RP 31.VI).

Пры гэтым трэба памятаць, што пэнітэнт павінен адчуць не толькі ласку сакрамэнту пакаяння (як opus operatum), але таксама і асабістую святасць святара (як opus operantis). Менавіта святасць спаведніка дапамагае пэнітэнту ўбачыць у святары, як у люстэрку, «паслугу прабачаючага Бога» і Яго міласэрнасць.

5. Спаведнік таксама павінен шанаваць свабоду пэнітэнта, бо ўсе чалавечыя ўчынкі ў духоўнай галіне маюць сваю каштоўнасць толькі тады, калі абапіраюцца на свабодную волю. Спаведнік з’яўляецца не панам, а слугою Божага прабачэння. Таму якая-небудзь форма націску на пэнітэнта можа стаць прычынай неахвоты апошняга прыступаць да споведзі. Пэнітэнт «для святога спакою» можа згадзіцца са спаведнікам і прыняць яго наказ, аднак не выканае яго. Цяжкія і вышуканыя пакуты могуць быць прычынай таго, што чалавек адкладае або нават занядбоўвае споведзь. «Пастанаўленне выпраўлення», прынятае пад націскам спаведніка, звычайна не мае вялікай духоўнай каштоўнасці. Унутраная свабода заўсёды знаходзіцца ў цэнтры сустрэчы чалавека з Богам.

Неабходна таксама звярнуць увагу на адпаведную падрыхтоўку спаведніка, як з пункту гледжання маральнай тэалогіі, кананічнага права, літургікі, так і псіхалогіі і педагогікі. Гэтая падрыхтоўка павінна браць пад увагу абумоўленасці канкрэтнага сацыяльнага акружэння, у якім жыве чалавек. Хоць сакрамэнт пакаяння не можа ператварыцца ў псіхааналітычную ці тэрапеўтычную практыку, тым не менш псіхалагічная падрыхтоўка дапамагае спаведніку ў лепшым пазнанні пэнітэнта, а педагагічная — у духоўным кіраванні ім. Паводле папы Бэнэдыкта XVI, споведзь павінна мець педагагічную вартасць і стаць месцам асвячэння пэнітэнта (пар. http://www.zenit.org/article-26075?l=italian). Кожны ж святар павінен клапаціцца аб сваёй сталай фармацыі, бо з цягам часу з’яўляюцца новыя выклікі, і на іх трэба ўмець адказаць.

Часам можа стацца, што спаведнік не ведае, як паступіць. У такіх выпадках, пасля разважання над сітуацыяй і псіхічным станам пэнітэнта, неабходна, як рэкамендуе Слуга Божы Ян Павел II, скіраваць яго да іншага святара або прызначыць яму паўторную сустрэчу, каб мець час на кансультацыю. Пры ўсім гэтым павінна быць заўсёды захавана таямніца споведзі (пар. http://www.jezuici.pl/~jaugustyn/oa_s_1.html).

7. Далей неабходна звярнуць увагу на ўважлівасць і далікатнасць спаведніка. Трэба памятаць аб тым, што вызнанне грахоў — гэта заўсёды цяжкі працэс, які патрабуе ад пэнітэнта ўнутранага «прыніжэння». Аднак гэта «прыніжэнне» не перад святаром, а перад Богам, слугой якога ён з’яўляецца. Таму патрэбны пашана і далікатнасць, бо вельмі лёгка раніць чалавека, які адкрывае свае слабасці. Недахоп далікатнасці можа пакрыўдзіць чалавека так, што ён, ходзячы ў касцёл, не спавядаецца, бо баіцца чарговага ранення.

Споведзь — гэта не «прыватнае спатканне», а афіцыйная паслуга Касцёла. Таму спаведнік не мае права цікавіцца тымі сферамі жыцця пэнітэнта, якія не абавязковыя для ацэнкі яго жыцця.

8. Асаблівай справай з’яўляецца неабходнасць ахвяраваць адпаведную колькасць часу на споведзь. Пастырская практыка сведчыць аб тым, што ў касцёлах, дзе святары «прысутныя ў канфесіяналах», вернікі спавядаюцца рэгулярна, ахвотна і добра. Святар у канфесіянале — гэта знак Бога, які чакае грэшніка і гатовы ў кожную хвіліну яму дапамагчы. Шчодрасць у ахвяраванні часу пэнітэнтам з’яўляецца знакам шчодрасці Божай міласэрнасці і прабачэння. Адсутнасць святара ў канфесіянале вядзе да таго, што вернікі не спавядаюцца. Калі святар не мае часу спавядаць, то гэта не што іншае, як знак, што яго паслуга выконваецца без сапраўднага духоўнага распазнання.

Трэба таксама памятаць, што цэлебрацыя сакрамэнту пакаяння з’яўляецца цэлебрацыяй Касцёла, а таму неабходна заўсёды захоўваць літургічныя прадпісанні, якія датычаць парадку, месца цэлебрацыі, а таксама літургічнага адзення (комжа або альба і фіялетавая стула).

9. Напрыканцы трэба нагадаць фундаментальнаю хрысціянскую ісціну, што міласэрнасць павінна быць тым большай, чым большае маральнае падзенне пэнітэнта. У гэтым сэнсе спаведнік павінен наследаваць ціхага і пакорнага сэрцам Езуса. Таму, каб святар мог быць добрым спаведнікам, ён сам найперш павінен часта і з пакорай карыстацца з сакрамэнту пакаяння. У гэтым сэнсе маладыя святары павінны карыстацца ведамі і практыкай старэйшых.

10. Дарагія браты ў святарстве!

Слуга Божы Ян Павел II навучае, што спаведнік з’яўляецца настаўнікам і сведкам, а разам з нябесным Айцом — таксама і айцом Божага жыцця. Яго навучанне ёсць навучаннем Касцёла, бо ён дзейнічае «in persona Christi» і абвяшчае не сябе, а Езуса Хрыста. А заклікаючая да навяртання і гатовая да прабачэння міласэрная любоў Бога не ведае ні межаў, ні прасторы (пар. http://www.apostol.pl/janpawelii/listy-apostolskie/sakrament-spowiedzi-darem-mi%C5%82osierdzia-bo%C5%BCego).

Занепакоены выклікамі сучаснасці, папа Бэнэдыкт XVI падкрэслівае, што сённяшні свет жыве ў пазначаным геданістычнай і рэлятывісцкай ментальнасцю культурным кантэксце, які імкнецца да выключэння Бога з гарызонту жыцця, не спрыяе прыняццю духоўных каштоўнасцяў і не дапамагае ў адрозненні дабра ад зла і выпрацавання ў сабе пачуцця граху. У такой сітуацыі існуе пільная патрэба ў дзейнасці слуг Божай міласэрнасці (пар. http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/spowiednicy_11032010.html).

Сёння, у Вялікі чацвер, дзень устанаўлення Эўхарыстыі і святарства, узгадваючы свае святарскія пасвячэнні, дзякуючы якім мы сталі святарамі Новага Запавету і нам была даручана збаўчая місія прымірэння вернікаў з Богам, Касцёлам і іншымі людзьмі, яшчэ раз выкажам нашу ўдзячнасць Першасвятару Езусу Хрысту за тое, што Ён учыніў нас інструментамі Божай міласэрнасці ў Яго руках. Заданне выконвання гэтай узнёслай місіі няхай заахвоціць нас да належнай тэалагічнай, пастырскай, псіхалагічнай, культурнай і аскетычнай сталай фармацыі і ўзмацняе ў нас волю да поўнага прысвячэння сябе гэтаму служэнню.

Дзякуючы ўсім вам, дарагія слугі алтара і канфесіяналу, за ахвярнае пастырскае служэнне і давяраючы апецы Марыі — Маці Міласэрнасці і Маці святароў — прашу вернікаў маліцца за сваіх святароў, і ўсіх вас ад усяго сэрца благаслаўляю ў імя Айца, + і Сына, і Духа Святога. Амэн.

Выкарыстаная літаратура і прынятыя скарачэнні:

1. Ян Павел II. Апостальская адгартацыя «Reconciliatio et paenitentia» (RP)
2. Катехизис Католической Церкви. Москва «Рудомино» 1996 (ККЦ)
3. http://www.jezuici.pl/~jaugustyn/ oa_s_1.html
4. http://www.zenit.org/article-26075?l=italian
5. http://www.apostol.pl/janpawelii/listy-apostolskie/sakrament-spowiedzi-darem-mi%C5%82osierdzia-bo%C5%BCego
6.http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/spowiednicy_11032010.html.

Адноўлена 20.04.2011 12:52