Перамога поглядаў ісіхастаў на Канстанцінопальскіх саборах у XIV ст. з'яўляецца адным з найважнейшых элементаў таго, што цяпер мы можам назваць самасвядомасцю вернікаў праваслаўнай канфесіі. Таму, як здаецца, нельга разважаць пра унійныя ініцыятывы тых часоў у адарванні ад гісторыі гэтай палемікі.

У XIV стагоддзі паміж Канстанцінопалем і Рымам працягваўся дыялог адносна паяднання падзеленых Касцёлаў, аднак характарызаваўся ён спецыфічнымі рысамі, якія ніжэй паспрабуем адзначыць і зразумець.

Каб правiльна зразумець падзеi, звязаныя з падпiсаннем Лiëнскай унii, варта цяпер прыгледзецца да iх як бы знутры Царквы.

Пачаткаў масавага ўжывання сярод праваслаўных вернiкаў словаў «унiят», «унiяцтва» трэба шукаць, як здаецца, у падзеях, звязаных з падпiсаннем Лiëнскай унii (1274 г.). Заканчвалася эпоха крыжовых паходаў, якая была вельмi складанай для экуменiчнага дыялогу.

Калi паставiм пытанне: «Якая мэта экуменiчнага дыялога?», — адказ здаецца вiдавочным: адбудаванне адзiнства памiж хрысцiянамi. Чаму ж так сталася, што слова «унiя» (ад лацiнскага unio = адзiнства, аб’ядноўваць) вельмi часта лiчыцца абсалютна неадпаведным, каб акрэслiць мэту мiжканфесiйнага дыялогу?

У другой палове I тысячагоддзя памiж рыма-лацiнскiм i вiзантыйска-грэчаскiм хрысцiянскiмi асяроддзямi ўжо накрэслiлася яснае адрозненне ў тэалогii, касцëльным жыццi i звычаях. Хто ж яшчэ, як не святыя тых часоў, могуць навучыць нас жыць у эўхарыстычным адзiнстве з шанаваннем iснуючых адрозненняў?

У другой палове I тысячагоддзя памiж рыма-лацiнскiм i вiзантыйска-грэчаскiм хрысцiянскiмi асяроддзямi ўжо накрэслiлася яснае адрозненне ў тэалогii, касцëльным жыццi i звычаях. Хто ж яшчэ, як не святыя тых часоў, могуць навучыць нас жыць у эўхарыстычным адзiнстве з шанаваннем iснуючых адрозненняў?

На заканчэнне паспрабуем знайсцi некалькi тэмаў або напрамкаў размовы з некатолiкамi, якiя б, як здаецца, маглi быць плëннымi ў экуменiчным дыялогу.

У папярэднiх частках мы разважалi пра межы дагмату, пра тое, што навучанне Папаў нiколi не выходзiла па-за гэтыя межы, а таксама пра тое, што хрысцiяне першага тысячагоддзя не цураліся думкi аб асаблiвай ролi бiскупа Рыма ў распазнаваннi дакладных межаў прававернасцi i ерасi. Наступны крок — задумацца над прычынамi такой вялiкай насцярожанасцi праваслаўных адносна дагмата аб беспамылковым навучаннi Папы.

Цi мелі хрысцiяне першага тысячагоддзя свядомасць таго, што бiскуп Рыма мае харызму беспамылковага навучання? Паспрабуем зазiрнуць у некаторыя выказванні Святых Айцоў таго часу.

Ведаючы сэнс i межы дагмата аб беспамылковым навучаннi бiскупа Рыма, паразважаем над некаторымi аргументамi супраць яго, якія часта сустракаюцца.

Калi размаўляем з прадстаўнiкамi iншых канфесiй аб веравучэннi, гэтая тэма можа з’явiцца на самым пачатку размовы. Але каб добра адказаць, патрэбна пэўная база ведаў. Усе папярэднiя артыкулы рубрыкi, можна так сказаць, падрыхтоўвалі да сëнняшняй тэмы.

Перад тым, як у кантэксце мiжканфесiйнага дыялога закрануць тэму беспамылковага навучання Бiскупа Рыма, варта глыбей задумацца над сэнсам паняцця «звышпрыроднае пачуццë веры Божага народу», пра якое чытаем у Катэхiзiсе.

Падводзячы вынікі папярэдніх разважанняў, прапануем вашай увазе некалькі тэмаў, якія, як здаецца, могуць быць плённымі ў тых выпадках, калі завязваецца з праваслаўнымі тэалагічная размова ў галіне эклезіялогіі.