З гэтай мэтай абрады неабходна спрасціць, дакладна захоўваючы іх сутнасць; трэба скасаваць тое, што з цягам часу стала паўторам ці дадаткам без асаблівай карысці. Затое пэўныя элементы, страчаныя цягам вякоў, неабходна вярнуць згодна з даўняй традыцыяй айцоў Касцёла, калі гэта будзе карысна ці неабходна.

51. Каб падрыхтаваць для вернікаў багацейшы стол Божага слова, трэба шырэй адчыніць біблійныя скарбніцы, каб у адпаведны адрэзак гадоў народу чыталася важнейшая частка Святога Пісання.

52. Як частка самой Літургіі вельмі рэкамендуецца гамілія, у якой на працягу літургічнага года выкладаецца на падставе святых тэкстаў таямніца веры і прынцыпы хрысціянскага жыцця. Без сур’ёзнай прычыны яе нельга прапускаць у Імшах, якія цэлебруюцца ў нядзелі і святы з абавязковым удзелам вернікаў.

53. Пасля Евангелля і гаміліі трэба аднавіць «агульную малітву», або «малітву вернікаў», асабліва ў нядзелі і абавязковыя святы, каб з удзелам вернікаў адбываліся малітвы за святы Касцёл, за тых, хто намі кіруе, за тых, хто знаходзіцца ў розных патрэбах, а таксама за ўсіх людзей і за збаўленне ўсяго свету³⁹.

54. Згодна з арт. 36 дадзенай Канстытуцыі, у Імшах, што цэлебруюцца з удзелам народу, можа выкарыстоўвацца нацыянальная мова, асабліва ў чытаннях і «агульнай малітве», а ў залежнасці ад мясцовых умоў нават у частках, якія датычаць народу. Аднак трэба паклапаціцца, каб вернікі ўмелі разам чытаць ці спяваць і лацінскія часткі парадку Імшы, прызначаныя для іх.

Там, дзе здасца адпаведным шырэйшае выкарыстанне нацыянальнай мовы ў св. Імшы, трэба захаваць прадпісанне арт. 40 дадзенай Канстытуцыі.

55. Настойліва рэкамендуецца той больш дасканалы спосаб удзелу ў св. Імшы, калі пасля камуніі святара вернікі спажываюць Цела Пана з той самай Ахвяры.

Захоўваючы вызначаныя Трыдэнцкім Саборам дагматычныя прынцыпы⁴⁰, у выпадках, акрэсленых Апостальскай Сталіцай, біскуп можа дазволіць св. Камунію пад дзвюма постацямі як дыяцэзіяльнаму духавенству і кансэкраваным асобам, так і свецкім, напрыклад тым, якія ў дадзенай Імшы атрымалі пасвячэнне ці далі манаскія абяцанні, або новаахрышчаным на Імшы, якая адбываецца пасля іх хросту.

56. Дзве часткі, з якіх у пэўнай ступені складаецца св. Імша, а менавіта літургія слова і эўхарыстычная літургія, так цесна звязаны паміж сабой, што складаюць адзін акт культу. Таму Святы Сабор настойліва заахвочвае пастыраў, каб у катэхезе яны старанна вучылі вернікаў удзелу ва ўсёй св. Імшы, асабліва ў нядзелі і абавязковыя святы.

57. § 1. Канцэлебрацыя, якая добра паказвае еднасць святарства, аж да сённяшняга дня засталася ва ўжытку Касцёла на Усходзе і на Захадзе. Таму Сабор пастанавіў пашырыць права канцэлебрацыі на наступныя выпадкі:

1. а) Імша Хрызма і вечаровая Імша ў Вялікі чацвер Вячэры Пана;
б) Імшы, што цэлебруюцца на Саборах, сходах біскупаў і Сінодах;
в) Імша, на якой адбываецца благаслаўленне абата.

2. Акрамя таго, з дазволу ардынарыя, які павінен вырашаць, ці пажадана канцэлебрацыя:
а) на канвентуальнай Імшы і на галоўнай Імшы ў касцёлах, калі карысць вернікаў не патрабуе паасобнай цэлебрацыі ўсіх прысутных святароў;
б) падчас Імшы на розных сходах дыяцэзіяльных святароў ці святароў-манахаў.

§ 2. 1. Абавязак біскупаў — кіраваць дысцыплінай канцэлебрацыі ў дыяцэзіі.
2. Аднак для кожнага святара заўсёды павінна захоўвацца магчымасць асобна цэлебраваць св. Імшу, але не адначасова з канцэлебрацыяй і не ў адным і тым жа касцёле, а таксама не ў Вялікі чацвер Вячэры Пана.

58. Трэба ўкласці новы абрад канцэлебрацыі і размясціць яго ў Пантыфікале і Рымскім Імшале.

РАЗДЗЕЛ ІІІ
ІНШЫЯ САКРАМЭНТЫ І САКРАМЭНТАЛІІ

59. Сакрамэнты прызначаны для асвячэння людзей, будавання Хрыстовага цела і, урэшце, для пакланення Богу. Як знакі яны павінны таксама павучаць. Сакрамэнты не толькі прадугледжваюць веру, але пры дапамозе слоў і рэчаў жывяць, умацоўваюць і выяўляюць яе, таму яны называюцца сакрамэнтамі веры. Яны ўдзяляюць ласкі, але іх цэлебрацыя таксама найлепш рыхтуе вернікаў да плённага прыняцця гэтай ласкі, да належнага ўшанавання Бога і практыкавання любові.

Таму важна, каб вернікі з лёгкасцю разумелі сакрамэнтальныя знакі і як мага часцей прымалі сакрамэнты, устаноўленыя для ўмацавання хрысціянскага жыцця.

60. Акрамя таго, святая Маці-Касцёл устанавіў сакрамэнталіі. Гэта святыя знакі, праз якія, з пэўным падабенствам да сакрамэнтаў, абазначаюцца і дзякуючы малітве Касцёла дасягаюцца пераважна духоўныя вынікі. Яны рыхтуюць людзей да плённага прыняцця сакрамэнтаў і асвячаюць розныя абставіны жыцця.

61. Такім чынам літургія сакрамэнтаў і сакрамэнталіяў амаль кожную падзею жыцця адпаведна падрыхтаваных вернікаў асвячае ласкай, якая паходзіць з Пасхальнай таямніцы Мукі, Смерці і Уваскрасення Хрыста, з якой усе сакрамэнты і сакрамэнталіі чэрпаюць сваю моц; такім чынам амаль кожнае годнае выкарыстанне матэрыяльных рэчаў можа быць скіравана на асвячэнне чалавека і праслаўленне Бога.

62. Паколькі з цягам вякоў у абрады сакрамэнтаў і сакрамэнталіяў пранікалі элементы, якія ў наш час недастаткова выразна выяўляюць іх сутнасць і мэту, і паколькі многія з іх неабходна дастасаваць да патрэб нашага часу, Святы Сабор вызначае наступныя прынцыпы іх перагляду.

63. Паколькі нярэдка пры здзяйсненні сакрамэнтаў і сакрамэнталіяў можа быць вельмі карысным выкарыстанне нацыянальнай мовы, яе трэба шырэй выкарыстоўваць паводле наступных нормаў:

а) пры ўдзяленні сакрамэнтаў і сакрамэнталіяў можна выкарыстоўваць нацыянальную мову паводле арт. 36;

б) паводле новага выдання Рымскага Рытуала кампетэнтная тэрытарыяльная касцёльная ўлада, згаданая ў арт. 22 § 2 гэтай Канстытуцыі, павінна як мага хутчэй падрыхтаваць нацыянальныя рытуалы, дастасаваныя да мясцовых патрэб таксама ў тым, што датычыць мовы. Пасля зацвярджэння Апостальскай Сталіцай іх трэба ўжываць у рэгіёнах, для якіх яны прызначаюцца. Пры ўкладанні гэтых рытуалаў ці асобных зборнікаў абрадаў нельга прапускаць змешчаных у Рымскім Рытуале перад кожным абрадам інструкцый, якія маюць пастырскае і літургічнае або асаблівае грамадскае значэнне.

64. Трэба аднавіць розныя ступені катэхумэнату дарослых, пакідаючы яго ўвядзенне ва ўжытак рашэнню мясцовага ардынарыя. Дзякуючы гэтаму час катэхумэнату, прызначаны для адпаведнай фармацыі катэхумэнаў, будзе асвячаны праз паслядоўна выкананыя літургічныя абрады.

65. У місійных краінах, акрамя таго, што змяшчае хрысціянская традыцыя, можна таксама дапусціць тыя элементы ўтаямнічання з ужытку дадзенага народу, якія можна дастасаваць да хрысціянскіх абрадаў згодна з арт. 37–40 дадзенай Канстытуцыі.

66. Трэба перагледзець абодва абрады хросту дарослых, звычайны і ўрачысты, з улікам адноўленага катэхумэнату, а ў Рымскім Імшале змясціць спецыяльную Імшу «Пры ўдзяленні хросту».

67. Абрад хросту дзяцей трэба перагледзець і дастасаваць да сапраўднага стану немаўлят. У самім абрадзе трэба таксама падкрэсліць ролю і абавязкі бацькоў дзіцяці і хросных бацькоў.

68. У абрадзе хросту трэба прадугледзець змены, якія з дазволу мясцовага ардынарыя можна было б выкарыстоўваць пры большай колькасці кандыдатаў. Трэба таксама скласці карацейшы абрад хросту, якім маглі б карыстацца перадусім катэхеты ў місійных краінах і наогул вернікі, якія ўдзяляюць хрост у небяспецы смерці, калі адсутнічае святар ці дыякан.

69. Замест абраду, які называецца «Дапаўненне абраду хросту дзіцяці», трэба скласці новы. Ён павінен больш выразна і відавочна ўказваць, што дзіця, ахрышчанае паводле скарочанага абраду, ужо прынятае ў Касцёл.

Для асоб, ужо сапраўдна ахрышчаных, якія навяртаюцца на каталіцызм, трэба скласці новы абрад, які б выяўляў іх прыняцце ў супольнасць Касцёла.

70. Па-за Велікодным перыядам ваду для хросту можна асвяціць падчас абраду хросту, выкарыстоўваючы скарочаную формулу.

71. Абрад канфірмацыі трэба перагледзець так, каб выразней выявілася цесная сувязь гэтага сакрамэнту з усім хрысціянскім утаямнічаннем. Таму неабходна, каб прыняццю гэтага сакрамэнту папярэднічала аднаўленне абяцанняў хросту.

Пры патрэбе канфірмацыю можна ўдзяліць падчас св. Імшы. Для абраду па-за Імшой трэба падрыхтаваць уводную формулу.

72. Абрад і формулу пакаяння трэба так перагледзець, каб яны выразней выяўлялі сутнасць і вынік гэтага сакрамэнту.

73. «Апошняе намашчэнне», якое таксама можна (і нават лепш) назваць «намашчэннем хворых», не з’яўляецца сакрамэнтам, прызначаным толькі для тых, хто знаходзіцца ў крайняй небяспецы смерці. Адпаведны час для прыняцця гэтага сакрамэнту настае тады, калі верніку пагражае смерць з прычыны хваробы ці старасці.

74. Акрамя асобных абрадаў намашчэння хворых і Віятыку трэба скласці працяглы абрад, у якім намашчэнне будзе ўдзяляцца хвораму пасля споведзі і перад прыняццем Віятыку.

75. Колькасць намашчэнняў трэба дастасаваць да абставін, а малітвы, якія ўваходзяць у склад абраду намашчэння хворых, перапрацаваць так, каб яны адпавядалі розным станам хворых, якія прымаюць гэты сакрамэнт.

76. Абрад пасвячэння трэба перагледзець у тым, што датычыць і цырымоній, і тэкстаў. Прамова біскупа ў пачатку кожнага пасвячэння ці кансэкрацыі можа быць сказана на нацыянальнай мове.

Падчас біскупскай кансэкрацыі ўсе прысутныя біскупы могуць ускладаць рукі.

77. Змешчаны ў Рымскім Рытуале абрад сужэнства трэба перагледзець і ўзбагаціць такім чынам, каб ён відавочней выяўляў ласку сакрамэнту і падкрэсліваў абавязкі сужэнцаў.

«Калі якія-небудзь рэгіёны... выкарыстоўваюць іншыя вартыя пахвалы звычаі і цырымоніі» пры заключэнні сакрамэнту сужэнства, «Святы Сабор вельмі жадае, каб яны былі захаваныя»⁴¹.

Акрамя таго, кампетэнтнай тэрытарыяльнай касцёльнай уладзе, згаданай у арт. 22 § 2 дадзенай Канстытуцыі, згодна з нормай арт. 63 даецца магчымасць падрыхтаваць уласны абрад, дастасаваны да мясцовых і нацыянальных звычаяў, аднак сцісла захоўваючы прадпісанне, каб асістуючы святар патрабаваў выражэння згоды бакоў і прымаў яе.

78. Як правіла, сакрамэнт сужэнства трэба цэлебраваць падчас св. Імшы, пасля чытання Евангелля і гаміліі, перад «малітвай вернікаў». Малітву над маладой трэба адпаведным чынам выправіць, каб яна выражала роўныя абавязкі ўзаемнай вернасці абодвух сужэнцаў. Чытаць яе можна на нацыянальнай мове.

Калі сакрамэнт сужэнства цэлебруецца па-за св. Імшой, у пачатку абраду трэба прачытаць Эпісталу і Евангелле з Імшы за нарачоных. Благаслаўленне ім неабходна ўдзяляць заўсёды.

79. Сакрамэнталіі трэба перагледзець у духу галоўнага прынцыпу свядомага, актыўнага і даступнага ўдзелу вернікаў і з улікам сучасных патрэб. Пры рэфармаванні рытуалаў згодна з арт. 63 па меры неабходнасці можна дадаць таксама новыя сакрамэнталіі.

Благаслаўленні, якія могуць даваць толькі вызначаныя асобы, павінны быць нешматлікімі і адведзенымі толькі біскупам і ардынарыям.

Трэба прадугледзець магчымасць удзялення некаторых сакрамэнталіяў, прынамсі ў выключных выпадках і са згоды ардынарыя, свецкімі, якія маюць адпаведную падрыхтоўку.

80. Трэба перагледзець абрад кансэкрацыі дзеў, змешчаны ў Рымскім Пантыфікале.

Акрамя таго, неабходна скласці абрад давання манаскіх абяцанняў і іх аднаўлення, які б паспрыяў большай аднастайнасці, прастаце і годнасці; яго павінны прыняць тыя, хто падчас св. Імшы даюць ці аднаўляюць абяцанні, аднак з захаваннем мясцовага права.

Пахвальным з’яўляецца звычай даваць манаскія абяцанні падчас св. Імшы.

81. Абрад пахавання павінен відавочней выяўляць пасхальны характар смерці хрысціяніна і лепш адпавядаць умовам і традыцыям паасобных рэгіёнаў, таксама і ў тым, што датычыць літургічнага колеру.

82. Трэба перагледзець абрад пахавання дзяцей і дадаць да яго ўласную Імшу.

РАЗДЗЕЛ IV
БОЖЫ АФІЦЫЙ

83. Найвышэйшы Святар Новага і вечнага Запавету, Езус Хрыстус, прымаючы чалавечую натуру, прынёс у гэта зямное выгнанне той гімн, які ва ўсе вякі гучыць у нябесных святынях. Ён яднае з сабой усю чалавечую супольнасць, каб разам спяваць гэту боскую песню хвалы.

Святарскі абавязак Ён надалей выконвае праз свой Касцёл, які няспынна праслаўляе Бога і просіць аб збаўленні ўсяго свету не толькі праз цэлебрацыю Эўхарыстыі, але і іншымі сродкамі, асабліва праз Божы Афіцый.

84. Згодна са старажытнай хрысціянскай традыцыяй, Божы Афіцый скампанаваны так, каб асвячаць усе поры дня і ночы праз пакланенне Богу. Калі святары і іншыя асобы, прызначаныя Касцёлам, ці таксама вернікі, якія моляцца разам са святаром паводле зацверджанай формы, выконваюць гэтую цудоўную песню хвалы, тады гэта сапраўдны голас абранніцы, якая гаворыць з Абраннікам. Больш за тое, гэта малітва Хрыста і Яго цела, скіраваная да Айца.

85. Таму кожны, хто прысвячае сябе гэтай малітве, выконвае абавязак Касцёла і ў той жа час удзельнічае ў найвышэйшым гонары абранніцы Хрыста, паколькі, аддаючы Богу хвалу, стаіць перад Божым тронам у імя Маці-Касцёла.

86. Святары, занятыя святым пастырскім служэннем, будуць з большай руплівасцю чытаць Літургію гадзінаў, калі жывей будуць усведамляць, што яны павінны выконваць наказ св. Паўла: «Няспынна маліцеся» (1 Тэс 5, 17); бо толькі Пан, які сказаў: «Без Мяне нічога не можаце зрабіць» (Ян 15, 5), можа даць поспех і рост справе, над якой працуюць. Таму Апосталы, прызначаючы дыяканаў, казалі: «Мы ўвесь час будзем трываць у малітве і служэнні слова» (Дз 6, 4).

87. Каб ва ўсіх умовах святары і іншыя члены Касцёла маглі лепш і больш дасканала здзяйсняць Божы Афіцый, Святы Сабор, працягваючы аднаўленне, паспяхова распачатае Апостальскай Сталіцай, прыняў наступныя пастановы наконт Афіцыя паводле рымскага абраду.

88. Паколькі мэта Афіцыя — гэта асвячэнне дня, то традыцыйны расклад Гадзінаў трэба аднавіць такім чынам, каб па меры магчымасці яны адпавядалі порам дня. Трэба таксама ўлічыць сучасныя ўмовы жыцця, у якіх знаходзяцца перадусім асобы, адданыя апостальскім працам.

89. Такім чынам, у аднаўленні Афіцыя павінны захоўвацца наступныя нормы:

а) згодна з шанаванай традыцыяй усяго Касцёла галоўнымі гадзінамі штодзённага Афіцыя трэба лічыць Ютрань (ранішнюю малітву) і Нешпары (вечаровую малітву) і адпаведна іх цэлебраваць;

б) Камплету трэба скласці так, каб яна добра адпавядала заканчэнню дня;

в) хоць Гадзіна, якая называецца Ранішняй, захоўвае ў хоры характар начной малітвы, яе трэба перапрацаваць так, каб яна магла чытацца ў любую пару дня; яна павінна змяшчаць меншую колькасць псальмаў і даўжэйшыя чытанні;

г) трэба скасаваць Першую гадзіну;

д) у хоры захоўваюцца меншыя Гадзіны: Трэцяя, Шостая і Дзевятая. Па-за хорам можна выбраць адну з іх, больш адпаведную дадзенай пары дня.

90. Паколькі Афіцый як публічная малітва Касцёла з’яўляецца крыніцай пабожнасці і падмацаваннем асабістай малітвы, святары і іншыя ўдзельнікі Афіцыя заклікаюцца ў Пану выконваць яго так, каб думкі адпавядалі словам. Для лепшага дасягнення гэтай мэты няхай імкнуцца да глыбейшага пазнання Літургіі і Святога Пісання, асабліва псальмаў.

Пры правядзенні рэформы трэба так перагледзець гэтую шанаваную векавую скарбніцу рымскага Афіцыя, каб усе, каму ён даручаецца, маглі багацей і лягчэй карыстацца ім.

91. Каб сапраўды можна было захаваць парадак Гадзінаў, пададзены ў арт. 89, псальмы неабходна размеркаваць не на адзін тыдзень, а на даўжэйшы перыяд часу.

Паспяхова распачатую справу перагляду Псалтыра трэба завяршыць як мага хутчэй, захоўваючы павагу да хрысціянскай лацінскай мовы, да яе літургічнага выкарыстання, таксама ў спевах, і да ўсёй традыцыі Лацінскага Касцёла.

92. Што датычыць чытанняў, трэба захаваць наступнае:

а) чытанні Святога Пісання трэба размеркаваць так, каб скарбы Божага слова можна было пазнаць з лёгкасцю і больш поўна;

б) лепш падабраць чытанні з твораў айцоў, доктараў і касцёльных аўтараў;

в) апісанні мучаніцтва і жыцці святых трэба ўзгадніць з гістарычнай праўдай.

93. Гімнам, наколькі здасца адпаведным, трэба вярнуць першапачатковую форму, адкідаючы ці змяняючы ўсё, што патыхае міфалогіяй ці не адпавядае хрысціянскай пабожнасці. Па меры неабходнасці трэба прыняць таксама іншыя гімны, якія знаходзяцца ў зборніках.

94. Для сапраўднага асвячэння дня і чытання Гадзінаў з духоўнай карысцю рэкамендуецца захоўваць час, найбольш набліжаны да пары, уласцівай кожнай кананічнай Гадзіне.

95. Акрамя канвентуальнай Імшы, штодзённа чытаць у хоры Божы Афіцый павінны супольнасці, абавязаныя маліцца ў хоры, а менавіта:

а) ордэны канонікаў, манахаў і манашак, а таксама іншыя асобы, абавязаныя правам ці канстытуцыяй маліцца ў хоры, — увесь Афіцый;

б) катэдральныя ці калегіяльныя капітулы — тыя часткі Афіцыя, якія ўскладае на іх агульнае ці мясцовае права;

в) усе члены вышэйзгаданых супольнасцяў, якія прынялі вышэйшае пасвячэнне ці далі ўрачыстыя абяцанні, за выключэннем канверсаў*, павінны індывідуальна прачытаць тыя кананічныя Гадзіны, якіх не цэлебравалі ў хоры.

96. Не абавязаныя да хору духоўныя вышэйшага пасвячэння павінны штодзённа чытаць увесь Афіцый супольна ці індывідуальна паводле нормы арт. 89.

97. Магчымыя замены Божага Афіцыя літургічным дзеяннем павінны быць акрэслены ў рубрыках.

У асаблівых выпадках і з важнай прычыны ардынарыі могуць цалкам ці часткова вызваляць сваіх падначаленых ад абавязку чытаць Афіцый або замяніць гэты абавязак на іншы.

98. Члены любога Інстытута кансэкраванага жыцця, якія згодна са сваімі Канстытуцыямі чытаюць некаторыя часткі Афіцыя, здзяйсняюць публічную малітву Касцёла.

Зноў жа, яны здзяйсняюць публічную малітву Касцёла, калі згодна са сваімі Канстытуцыямі чытаюць які-небудзь малы Афіцый, калі толькі ён складзены на ўзор Божага Афіцыя і належным чынам зацверджаны.

99. Паколькі Божы Афіцый — гэта голас Касцёла, гэта значыць усяго Містычнага цела, якое публічна праслаўляе Бога, рэкамендуецца, каб не абавязаныя да хору духоўныя, асабліва тыя, якія вядуць жыццё ў супольнасці, ці сабраныя з нейкай нагоды святары, чыталі супольна прынамсі нейкую частку Афіцыя.

Кожны, хто чытае Афіцый у хоры ці супольна, павінен як мага дасканалей выконваць даручанае яму заданне як з унутранай пабожнасцю, так і са знешняй стараннасцю.

Акрамя таго, рэкамендуецца, каб у хоры ці супольнасці Афіцый па магчымасці спяваўся.

100. Пастыры павінны клапаціцца, каб у нядзелі і ўрачыстыя святы ў касцёлах з удзелам вернікаў цэлебраваліся галоўныя Гадзіны, асабліва Нешпары. Рэкамендуецца, каб і свецкія чыталі Афіцый ці са святарамі, ці на сваіх сходах, ці нават індывідуальна.

101. § 1. Паводле векавой традыцыі лацінскага абраду духоўныя павінны захаваць у Афіцыі лацінскую мову. Аднак тым духоўным, для якіх лацінская мова ўяўляе сур’ёзную перашкоду ў належным чытанні Афіцыя, ардынарый можа ў асобных выпадках дазволіць выкарыстанне перакладу на нацыянальную мову, зробленага згодна з арт. 36.

§ 2. Правамоцны настаяцель можа дазволіць выкарыстанне ў Афіцыі нацыянальнай мовы, нават пры чытанні ў хоры, манашкам і членам Інстытутаў кансэкраванага жыцця — як мужчынам, якія не з’яўляюцца духоўнымі, так і жанчынам — пры ўмове, што пераклад зацверджаны.

§ 3. Кожны духоўны, забавязаны да Афіцыя, калі чытае яго на нацыянальнай мове з групай вернікаў або з тымі, пра каго згадвалася ў § 2, выконвае свой абавязак, калі толькі тэкст перакладу быў зацверджаны.

РАЗДЗЕЛ V
ЛІТУРГІЧНЫ ГОД

102. Святая Маці-Касцёл лічыць сваім абавязкам ушаноўваць у пабожным успаміне збаўчую справу свайго боскага Абранніка ўвесь год у вызначаныя дні. Кожны тыдзень Касцёл адзначае ўспамін Уваскрасення Пана ў дзень, які назваў Панскім, а раз у год ушаноўвае Уваскрасенне Пана разам з Яго благаслаўлёнай Мукай у найвялікшае свята Пасхі.

На працягу года Касцёл адкрывае ўсю таямніцу Хрыста, пачынаючы з Уцелаўлення і Нараджэння да самага Унебаўшэсця, да дня Спаслання Духа Святога і да чакання благаслаўлёнай надзеі і прыйсця Пана.

Такім чынам святкуючы таямніцы Адкуплення, Касцёл адкрывае вернікам багацце збаўчых цнот і заслуг свайго Пана так, што яны праяўляюцца ўвесь час, каб вернікі сутыкнуліся з імі і напоўніліся ласкай збаўлення.

103. У гэтым гадавым цыкле таямніц Хрыста святы Касцёл з асаблівай любоўю ўшаноўвае Благаслаўлёную Марыю — Маці Божую, якая непарыўна звязана са збаўчай справай свайго Сына. У Ёй Касцёл захапляецца цудоўным плёнам Адкуплення, праслаўляе яго і як бы ў найчысцейшым вобразе з радасцю сузірае тое, чым увесь імкнецца і спадзяецца стаць.

104. Акрамя таго, Касцёл на працягу года ўспамінае мучанікаў і іншых святых, якія дзякуючы разнастайнай Божай ласцы дасягнулі дасканаласці і, атрымаўшы вечнае збаўленне, спяваюць Богу ў небе дасканалую хвалу і заступаюцца за нас. У гэтыя ўрачыстасці Касцёл абвяшчае Пасхальную таямніцу ў святых, што пакутавалі і праславіліся разам з Хрыстом, прадстаўляе вернікам іх прыклад, які праз Хрыста прыцягвае ўсіх да Айца, а праз іх заслугі выпрошвае Божыя дабрадзействы.

105. Урэшце, у розныя перыяды года Касцёл згодна з вучэннем традыцыі выхоўвае вернікаў праз пабожныя практыкі душы і цела, праз настаўленне, малітву, учынкі пакаяння і міласэрнасці.

Таму Святы Сабор вырашыў пастанавіць наступнае.

106. Згодна з апостальскай традыцыяй, якая пачынаецца з самага дня Уваскрасення Хрыста, Касцёл цэлебруе Пасхальную таямніцу кожны восьмы дзень, які слушна называе днём Пана, або нядзеляй. У гэты дзень вернікі павінны збірацца разам, каб слухаць Божае слова, удзельнічаць у Эўхарыстыі і, памятаючы пра Муку, Уваскрасенне і славу Пана Езуса, дзякаваць Богу, які іх «адрадзіў да жывой надзеі праз уваскрасенне Езуса Хрыста з мёртвых» (1 П 1, 3). Такім чынам, нядзеля — гэта першасны святочны дзень, і яго трэба так падкрэсліваць і прадстаўляць пабожнасці вернікаў, каб ён стаў таксама днём радасці і адпачынку ад працы. Паколькі нядзеля — гэта аснова і ядро ўсяго літургічнага года, яе нельга засланяць іншымі святкаваннямі, калі толькі яны сапраўды не маюць важнага значэння.

107. Літургічны год павінен быць перагледжаны так, каб пры захаванні ці аднаўленні традыцыйных звычаяў і практык, звязаных з літургічнымі перыядамі, згодна з умовамі нашага часу, захаваўся іх адметны характар дзеля належнага падмацавання пабожнасці вернікаў праз цэлебрацыю таямніц хрысціянскага Адкуплення, асабліва Пасхальнай таямніцы. Калі мясцовыя ўмовы патрабуюць нейкіх дастасаванняў, іх трэба правесці паводле арт. 39 і 40.

108. Пабожнасць вернікаў трэба скіроўваць перадусім на святы Пана, у якіх на працягу года святкуюцца таямніцы збаўлення. Таму асаблівыя перыяды літургічнага года павінны мець адпаведнае першынство перад урачыстасцямі святых, каб увесь цыкл таямніц збаўлення ўшаноўваўся належным чынам.

109. Як у Літургіі, так і ў катэхезе трэба прадставіць у поўным святле падвойны характар Вялікага посту. Праз напамін аб хросце ці праз падрыхтоўку да яго, а таксама праз пакаянне ён павінен настроіць вернікаў да святкавання Пасхальнай таямніцы дзякуючы больш уважліваму слуханню Божага слова і стараннай малітве. Таму:

а) трэба больш зважаць на элементы хросту, уласцівыя літургіі Вялікага посту; таксама добра будзе аднавіць некаторыя элементы з даўняй традыцыі, калі яны палічацца адпаведнымі;

б) тое ж можна сказаць і пра элементы пакаяння. У катэхезе поруч з усведамленнем грамадскіх наступстваў граху для вернікаў трэба падкрэсліць уласцівую натуру пакаяння, якая адкідае грэх як абразу Бога. Нельга абмінуць і ролю Касцёла ў справе пакаяння і асабліва вылучыць неабходнасць малітвы за грэшнікаў.

110. Велікапоснае пакаянне павінна быць не толькі ўнутраным і індывідуальным, але таксама знешнім і супольным. Улады, згаданыя ў арт. 22, павінны падтрымліваць і рэкамендаваць практыкі пакаяння, дастасаваныя да магчымасцяў нашай эпохі і розных рэгіёнаў, а таксама да жыццёвых умоў вернікаў.

Аднак няхай застанецца непарушным пасхальны пост, які трэба ўсюды захоўваць у Вялікую пятніцу Мукі і Смерці Пана і па магчымасці пашырыць яго на Вялікую суботу, каб дзякуючы гэтаму з узнёслай і адкрытай душой дасягнуць радасці нядзелі Уваскрасення.

111. Згодна з традыцыяй, Касцёл ушаноўвае святых, а таксама іх аўтэнтычныя рэліквіі і выявы. Урачыстасці святых абвяшчаюць цуды Хрыста ў Яго слугах, а вернікам даюць вартыя пераймання прыклады.

Каб урачыстасці святых не засланялі святаў, зместам якіх з’яўляюцца таямніцы збаўлення, трэба пакінуць многія гэтыя ўрачыстасці мясцовым Касцёлам, народам ці манаскім сем’ям, а на ўвесь Касцёл пашыраць толькі тыя, якія згадваюць святых сапраўды паўсюднага значэння.

РАЗДЗЕЛ VI
САКРАЛЬНАЯ МУЗЫКА

112. Музычная традыцыя ўсяго Касцёла як бясцэнны скарб узвышаецца над іншымі відамі мастацтва найперш дзякуючы таму, што сакральны спеў, злучаны са словамі, з’яўляецца неад’емнай часткай урачыстай Літургіі.

Сапраўды, сакральныя спевы ўзносіла як Святое Пісанне⁴² , так і святыя айцы і Рымскія Пантыфікі, якія ў наш час, пачынаючы ад св. Пія Х, вельмі выразна акрэслівалі службовую функцыю музыкі ў сакральным служэнні.

Таму сакральная музыка будзе тым больш святой, чым цясней будзе звязана з літургічным дзеяннем, ці мілагучней выражаючы малітву, ці спрыяючы аднадумству, ці надаючы святым абрадам большую ўрачыстасць. Касцёл жа прызнае ўсе формы сапраўднага мастацтва і дапускае іх да Божага культу, калі толькі яны надзелены адпаведнымі якасцямі.

Такім чынам Святы Сабор, захоўваючы прынцыпы і прадпісанні касцёльнай традыцыі і дысцыпліны, а таксама прымаючы пад увагу мэту сакральнай музыкі, якая заключаецца ў праслаўленні Бога і асвячэнні вернікаў, пастанаўляе наступнае.

113. Літургічнае дзеянне атрымлівае больш годную форму, калі Божае служэнне адбываецца ўрачыста: са спевам, з удзелам асісты і з актыўным удзелам народу.

Што датычыць мовы, трэба захаваць прадпісанні арт. 36; што датычыць св. Імшы — арт. 54; што датычыць сакрамэнтаў — арт. 63; што датычыць Божага Афіцыя — арт. 101.

114. З найвялікшым клопатам трэба захоўваць і аберагаць скарбніцу сакральнай музыкі. Трэба старанна падтрымліваць гурты спевакоў, асабліва пры катэдральных касцёлах; а біскупы і іншыя пастыры павінны рупліва клапаціцца, каб у любым спяваным літургічным дзеянні ўсе вернікі маглі актыўна ўдзельнічаць уласцівым ім чынам, згодна з нормай арт. 28 і 30.

115. Трэба надаваць вялікае значэнне тэарэтычнай і практычнай музычнай падрыхтоўцы ў семінарыях, навіцыятах, мужчынскіх і жаночых манаскіх установах, а таксама ў іншых каталіцкіх навучальных установах і школах. Каб даць такую адукацыю, трэба старанна рыхтаваць настаўнікаў для навучання сакральнай музыцы.

Больш за тое, рэкамендуецца ствараць вышэйшыя навучальныя ўстановы касцёльнай музыкі.

Музыканты, спевакі, перадусім хлопцы, павінны таксама атрымаць сапраўдную музычную адукацыю.

116. Касцёл прызнае грыгарыянскі спеў за ўласцівы для рымскай Літургіі. Таму ў літургічных дзеяннях ён павінен займаць першае месца сярод іншых разнавіднасцяў спеву.

Не выключаныя з Божага служэння іншыя віды сакральнай музыкі, асабліва паліфонія, калі толькі яны адпавядаюць духу літургічнага дзеяння, згодна з арт. 30.

117. Трэба завяршыць выданне ўзорных кніг грыгарыянскага спеву, а нават падрыхтаваць больш крытычнае выданне кніг, апублікаваных ужо пасля рэформы св. Пія Х.

Рэкамендуецца таксама падрыхтаваць выданне, якое б змяшчала лягчэйшыя мелодыі для ўжытку ў меншых касцёлах.

118. Трэба старанна апякаць народны сакральны спеў, каб галасы вернікаў маглі гучаць падчас набажэнстваў і нават падчас літургічных дзеянняў згодна з прынцыпамі і прадпісаннямі рубрык.

119. Паколькі ў некаторых рэгіёнах, асабліва на місіях, жывуць народы, для рэлігійнага і грамадскага жыцця якіх вялікае значэнне мае іх уласная музычная традыцыя, то трэба ставіцца да гэтай музыкі з пашанай і адвесці ёй адпаведнае месца ў фарміраванні рэлігійнага пачуцця гэтых народаў, а таксама ў дастасаванні культу да іх характару, згодна з арт. 39 і 40.

Таму ў музычнай адукацыі місіянераў трэба старанна клапаціцца аб тым, каб па магчымасці яны былі здольныя падтрымаць традыцыйную музыку гэтых народаў як у школах, так і ў сакральных дзеяннях.

120. У Лацінскім Касцёле трэба мець у вялікай пашане трубныя арганы як традыцыйны музычны інструмент, гучанне якога надае велічнасць касцёльным цырымоніям і ўзносіць розумы вернікаў да Бога і нябесных спраў.

Іншыя ж інструменты можна дапусціць да Божага культу па рашэнні і са згоды кампетэнтнай тэрытарыяльнай улады, паводле нормы арт. 22 § 2, 37 і 40, калі яны прыдатныя ці могуць быць дастасаваныя да сакральнага ўжытку, калі адпавядаюць годнасці святыні і сапраўды спрыяюць духоўнаму ўзрастанню вернікаў.

121. Музыканты, напоўненыя хрысціянскім духам, павінны адчуваць, што яны пакліканы да культывавання сакральнай музыкі і ўзбагачэння яе скарбу.

Няхай складаюць мелодыі, якія будуць мець рысы сапраўднай сакральнай музыкі, прыдатныя не толькі для вялікіх гуртоў спевакоў, але таксама для меншых, і будуць спрыяць актыўнаму ўдзелу ўсяго сходу вернікаў.

Прызначаныя для сакральнага спеву тэксты павінны адпавядаць каталіцкаму вучэнню. Чэрпаць іх трэба перадусім са Святога Пісання і літургічных крыніц.

РАЗДЗЕЛ VII
САКРАЛЬНАЕ МАСТАЦТВА І ЛІТУРГІЧНЫЯ ПРЫНАЛЕЖНАСЦІ

122. Да самых высакародных практык чалавечага таленту справядліва залічваецца выяўленчае мастацтва, асабліва рэлігійнае мастацтва і яго вяршыня — сакральнае мастацтва. Па сваёй сутнасці яно імкнецца пэўным чынам выявіць у чалавечай гісторыі бясконцую Божую красу. Яно тым больш прысвечана Богу і памнажэнню Яго культу і хвалы, чым больш скіроўваецца выключна на тое, каб сваімі справамі садзейнічаць пабожнаму вяртанню чалавечых душаў да Бога.

З гэтай прычыны жыццядайная Маці-Касцёл заўсёды быў прыхільны да выяўленчага мастацтва, пастаянна шукаў яго высакароднага служэння і выхоўваў мастакоў, каб звязаныя з культам прадметы як знакі і сімвалы звышпрыроднай рэчаіснасці былі годнымі, аздобнымі і прыгожымі. Касцёл справядліва заўсёды лічыў сябе суддзёй у справах мастацтва, ацэньваючы, якія з мастацкіх твораў згаджаюцца з верай, пабожнасцю і традыцыйнымі прынцыпамі і прыдаюцца да сакральнага ўжытку.

З асаблівай стараннасцю Касцёл клапаціўся аб тым, каб літургічныя прыналежнасці дастойна і прыгожа служылі красе культу, таму дапускаў такія змены ў матэрыяле, форме і аздобе, якія з цягам вякоў прыносіў тэхнічны прагрэс.

З гэтай прычыны Айцы Сабору вырашылі наступнае.

123. Касцёл ніколі не лічыў ніякі стыль сваім уласным, але ў залежнасці ад характару і ўмоваў народаў, а таксама патрэб розных абрадаў дапускаў мастацкія формы кожнай эпохі, утвараючы з цягам часу скарб мастацтва, які трэба дбайна захоўваць. Мастацтва нашай эпохі, а таксама ўсіх народаў і рэгіёнаў можа свабодна развівацца ў Касцёле, калі толькі дастойна і з належнай пашанай служыць святыням і сакральным абрадам, каб далучаць свой голас да таго цудоўнага гімна хвалы, якім найвялікшыя мастакі ў мінулыя стагоддзі праслаўлялі каталіцкую веру.

124. У развіцці і падтрымцы сапраўднага сакральнага мастацтва ардынарыі павінны хутчэй схіляцца да высакароднай красы, чым да раскошы. Гэта датычыць таксама літургічнага адзення і аздоб.

Біскупы павінны сачыць, каб у касцёлы і іншыя святыя месцы рашуча не дапускаліся творы мастакоў, якія супярэчаць веры, звычаям і хрысціянскай пабожнасці ці абражаюць сапраўднае рэлігійнае пачуццё неадпаведнасцю формы ці нізкім узроўнем, ардынарнасцю ці перайманнем.

Пры ўзвядзенні святынь трэба старанна клапаціцца аб тым, каб яны былі прыдатныя для літургічных дзеянняў з актыўным удзелам вернікаў.

125. Трэба захаваць звычай змяшчаць у касцёлах выявы святых для ўшанавання іх вернікамі, аднак ва ўмеранай колькасці і ў адпаведным парадку, каб яны не выклікалі здзіўлення хрысціянскага народу і не станавіліся прычынай менш правільнай пабожнасці.

126. Пры ацэнцы мастацкіх твораў мясцовыя ардынарыі павінны прыслухоўвацца да меркавання дыяцэзіяльнай Камісіі сакральнага мастацтва, а пры неабходнасці — іншых выдатных знаўцаў, як таксама Камісіі, згаданай у арт. 44, 45, 46.

Ардынарыі павінны старанна сачыць за тым, каб літургічныя прыналежнасці ці каштоўныя мастацкія творы, якія ўпрыгожваюць Божы дом, не знішчаліся і не прадаваліся.

127. Няхай біскупы асабіста ці праз пасрэдніцтва адпаведных святароў, якія разбіраюцца ў мастацтве і любяць яго, апякуюцца мастакамі, каб напаўняць іх духам сакральнага мастацтва і святой Літургіі.

Больш за тое, з мэтай адукацыі мастакоў рэкамендуецца ствараць школы ці акадэміі сакральнага мастацтва ў тых рэгіёнах, дзе гэта здасца неабходным.

Таму ўсе мастакі, якія кіруюцца сваім творчым натхненнем і хочуць служыць Божай хвале ў святым Касцёле, павінны заўсёды памятаць, што тут ідзе гаворка пра пэўны від сакральнага наследавання Бога Стварыцеля і пра творы, прызначаныя для каталіцкага культу, для настаўлення, пабожнасці і павучэння вернікаў.

128. Разам з літургічнымі кнігамі трэба, згодна з арт. 25, як мага хутчэй перагледзець касцёльныя каноны і статуты, якія датычаць матэрыяльных спраў, звязаных з культам, у прыватнасці, годнага і адпаведнага ўзвядзення святыняў; формы і будаўніцтва алтароў; годнага размяшчэння і надзейнага забеспячэння табэрнакулюма; адпаведнага выгляду і зручнасці баптыстэрыя, а таксама ўмеркаванай колькасці выяваў святых, упрыгожанняў і аздоб. Прадпісанні, якія здаюцца менш адпаведнымі адноўленай Літургіі, павінны быць выпраўленыя ці скасаваныя, а тыя, якія ёй спрыяюць, трэба захаваць ці ўвесці.

У гэтай справе, асабліва што датычыць матэрыялу і формы сакральных прыналежнасцяў і адзення, тэрытарыяльныя Канферэнцыі Біскупаў маюць права дастасоўваць іх да мясцовых патрэб і звычаяў, паводле прынцыпаў арт. 22 дадзенай Канстытуцыі.

129. Падчас філасофскага і тэалагічнага навучання семінарысты павінны вывучаць таксама гісторыю сакральнага мастацтва і яго развіццё, здаровыя прынцыпы, на якіх павінны грунтавацца творы сакральнага мастацтва, каб цаніць і захоўваць вартыя пашаны здабыткі Касцёла, даваць адпаведныя парады мастакам падчас выканання імі мастацкіх твораў.

130. Трэба, каб нашэнне адзнак біскупскай годнасці захоўвалася за тымі духоўнымі, якія маюць біскупскае пасвячэнне ці нейкую асаблівую юрысдыкцыю.

ДАДАТАК
ДЭКЛАРАЦЫЯ ДРУГОГА ВАТЫКАНСКАГА СВЯТОГА СУСВЕТНАГА САБОРУ
АДНОСНА РЭФОРМЫ КАЛЕНДАРА

Другі Ватыканскі Святы Сусветны Сабор, надаючы вялікае значэнне шматлікім выказаным пажаданням святкаваць урачыстасць Пасхі ў вызначаны нядзельны дзень і ўстанавіць нязменны каляндар, уважліва паразважаўшы над усімі наступствамі, якія можа выклікаць увядзенне новага календара, заяўляе наступнае.

1. Святы Сабор не супраць таго, каб урачыстасць Пасхі адзначалася ў вызначаную нядзелю паводле грыгарыянскага календара, калі з гэтым згодзяцца ўсе зацікаўленыя, асабліва браты, адлучаныя ад супольнасці з Апостальскай Сталіцай.

2. Таксама Святы Сабор заяўляе, што не пярэчыць праектам увядзення ў грамадзянскую супольнасць сталага календара.

Касцёл не пярэчыць толькі тым разнастайным сістэмам, прапанаваным для ўстанаўлення сталага календара і ўвядзення яго ў грамадзянскую супольнасць, якія захоўваюць і забяспечваюць сямідзённы тыдзень з нядзеляй, не ўстаўляючы ніякіх дзён па-за тыднем, каб паслядоўнасць тыдняў засталася непарушнай, хіба толькі з’явяцца вельмі сур’ёзныя прычыны супраць, якія ацэніць Апостальская Сталіца.

* Заўвага рэд. Канверсы (лац. fratres conversi) — у мінулым так называліся члены манаскіх супольнасцяў, якія займаліся пераважна фізічнай працай, рамяством, гаспадаркай і г.д.