Каментарый арцыбіскупа Тадэвуша Кандрусевіча да паслання папы Бэнэдыкта XVI на Сусветны дзень міру 2011

Рэлігійная свабода — шлях да міру 1. Як штогод, у першы дзень Новага года, ва ўрачыстасць Святой Багародзіцы Марыі, Каталіцкі Касцёл адзначае Сусветны дзень міру і Папа звяртаецца да вернікаў са сваім пасланнем. Тэма сёлетняга паслання — «Рэлігійная свабода — шлях да міру». На пачатку паслання з нагоды Новага года Папа выказвае ўсім пажаданні, асабліва супакою, і адначасова нагадвае, што мінулы год прынёс шмат цяжкасцяў хрысціянам у свеце, асабліва ў Іраку, дзе многія заплацілі крывёю за вернасць Хрысту. У сваім пасланні Бэнэдыкт XVI падкрэслівае, што ў свабодзе веравызнання выяўляецца спецыфіка чалавечай асобы. Дзякуючы ёй чалавек можа скіроўваць сваё прыватнае і грамадскае жыццё да Бога, у святле якога становяцца зразумелымі адметнасць, сэнс і мэта яго існавання. 2. У прысвечанай святому праву на жыццё частцы паслання Папа падкрэслівае, што права на рэлігійную свабоду ўкаранёна ў годнасці чалавечай асобы, бо Бог стварыў чалавека па свайму вобразу і падабенству. Таму кожная асоба мае права на поўнае жыццё, якое ўключае і духоўнае. Інакш чалавек не зможа адказаць на пытанні пра сэнс жыцця, не зможа мець трывалых каштоўнасцяў і этычных прынцыпаў, не зможа атрымаць сапраўдную свабоду і будаваць справядлівае грамадства. Таму шанаванне права на жыццё і рэлігійнай свабоды з’яўляецца ўмовай маральнай легітымацыі ўсялякай грамадскай і прававой нормы. 3. Далей, нагадваючы пра рэлігійную свабоду і ўзаемную павагу, Бэнэдыкт XVI адзначае, што рэлігійная свабода з’яўляецца крыніцай маральнай свабоды. Адкрытасць на дабро, праўду і Бога, якія ўкаранёны ў чалавечай прыродзе, даюць чалавеку поўную годнасць і гарантуюць узаемную пашану. Таму рэлігійную свабоду трэба разумець не толькі як адсутнасць прымусу, але  перадусім як здольнасць падпарадкаваць свой выбар праўдзе. Свабода дзейнічаць супраць Бога або індыферэнтнасць у адносінах да Яго супярэчыць самой ідэі свабоды і не гарантуе поўнай павагі да другога чалавека. Таму меркаванне, што маральны рэлятывізм з’яўляецца шансам на сусветны мір, на самой справе ілюзія і нават крыніца падзелаў і адмаўлення годнасці іншых людзей. Паколькі ў кожным чалавеку ёсць два вымярэнні — рэлігійнае і грамадскае — то веруючы не можа выракацца сваёй веры, каб быць актыўным грамадзянінам. 4. Далей Папа разважае аб сям’і як школе свабоды і міру. Святы Айцец падкрэслівае, што калі рэлігійная свабода з’яўляецца шляхам да міру, то рэлігійнае выхаванне — гэта дзейсны спосаб фармацыі новых пакаленняў прызнаваць у іншым чалавеку брата або сястру. У гэтым выхаванні сям’я з’яўляецца першай школай, у якой дзеці рыхтуюцца да грамадскага, культурнага, маральнага і духоўнага жыцця. 5. У наступнай частцы паслання Пантыфік разважае на тэму супольнай спадчыны і нагадвае пра тое, што сярод асноўных, укаранёных у годнасці чалавечай асобы правоў і свабод рэлігійная свабода мае асаблівы характар. Калі шануецца рэлігійная свабода, то шануецца і годнасць чалавечай асобы і ўзмацняюцца дух і інстытуцыі народаў. Наадварот, калі гэтая свабода не шануецца, зневажаецца годнасць чалавека і наносіцца шкода справядлівасці і міру, якія абапіраюцца на правільны, збудаваны ў святле Найвышэйшай Праўды і Найвышэйшага Дабра грамадскі парадак. У гэтым сэнсе рэлігійная свабода з’яўляецца дасягненнем палітычнай і прававой культуры, бо кожны чалавек павінен мець права на вызнаванне сваёй рэлігіі як прыватна, так і публічна. Таму рэлігійная свабода не з’яўляецца выключна спадчынай веруючых, але ўсёй чалавечай сям’і, таму павінна быць сінтэзам і вяршыняй дзяржаўнага права. Менавіта яна паказвае, наколькі шануюцца ўсе іншыя правы чалавека, і спрыяе яго інтэгральнаму развіццю. 6. Далей Бэнэдыкт XVI узнімае тэму публічнага вымярэння рэлігіі. Рэлігійная свабода рэалізуецца як у прыватнай сферы, так і ў адносінах з іншымі. Таму рэлігія носіць публічны характар. Дзякуючы гэтаму кожная асоба, застаючыся адзінай і непаўторнай, у той жа час дасягае паўнаты самавыяўлення.   Уклад рэлігійных супольнасцяў у жыццё грамадства бясспрэчны. Многія дабрачынныя і культурныя арганізацыі сведчаць аб канструктыўнай ролі веруючых у грамадскім жыцці. Яшчэ большае значэнне мае этычны ўклад рэлігіі ў палітычную сферу, што трэба разумець як абвяшчэнне неабходнасці супольнага дабра. 7. Пасля гэтых разважанняў, якія адносяцца як да прыватнага, так і да публічнага значэння рэлігіі, Папа пераходзіць да значэння рэлігійнай свабоды як моцы свабоды і цывілізацыі, а таксама да пагрозаў, якія вынікаюць з інструменталізацыі свабоды рэлігіі. Не можа быць апраўдана інструментальнае выкарыстанне рэлігійнай свабоды для маскіравання схаваных інтарэсаў. Нельга забывацца пра тое, што рэлігійная свабода з’яўляецца ўмовай пошуку праўды, а праўда навязваецца не сілай, а «моцай самой праўды». Таму рэлігія з’яўляецца пазітыўнай і мабілізуючай сілай для будавання чалавечнага грамадства. Сусветныя рэлігіі праз унясенне духоўных каштоўнасцяў у жыццё асобаў і цэлых народаў зрабілі ўклад у развіццё цывілізацый. У наш час глабалізацыі хрысціяне павінны таксама рабіць уклад у справу ўсталявання справядлівасці, інтэгральнага развіцця чалавека і належнага ўпарадкавання чалавечых спраў.   8. Наступнай справай, якую закранае Папа, з’яўляецца праблема справядлівасці і цывілізацыі, а таксама пагроза фундаменталізму і варожасці да веруючых дзеля захавання свецкасці дзяржаў. Нароўні з асуджэннем рэлігійнага фундаменталізму трэба супрацьстаяць і ўсім іншым формам варожасці да рэлігіі. Грамадства, якое навязвае тую ці іншую рэлігію або не прымае яе, з’яўляецца несправядлівым як у адносінах чалавека і Бога, так і да самога сябе, бо не дазваляе свабодна адказаць на заклік Божай любові да чалавека. Рэлігія, не будучы творам дзяржавы, не можа быць праз яе маніпулявана, а, наадварот, павінна быць прызнана і паважана, бо без рэлігійнай свабоды годнасць чалавека будзе скалечанай і зняважанай і ён вельмі лёгка можа апынуцца ва ўладзе бажкоў і рэлятыўных, ператвораных у абсалютныя, каштоўнасцяў. 9. Наступным пунктам разважанняў Папы з’яўляецца дыялог паміж свецкімі і рэлігійнымі інстытуцыямі. Спадчына норм і каштоўнасцяў, якія выражаюцца праз рэлігійнасць, з’яўляецца багаццем розных народаў. Яны прамаўляюць да сумлення і розуму чалавека, нагадваюць аб неабходнасці навяртання, заклікаюць да цнатлівага жыцця і збліжэння ў духу любові. У гэтым працэсе важнае значэнне мае здаровы дыялог паміж дзяржаўнымі і рэлігійнымі інстытутамі, які служыць інтэгральнаму развіццю чалавека і гарманічнаму развіццю грамадства. 10. Далей Папа звяртае ўвагу на неабходнасць жыць у любові і праўдзе. У глабалізаваным, поліэтнічным і поліканфесійным свеце вялікія рэлігіі, пры ўмове рэлігійнай свабоды, могуць спрыяць адзінству і супакою. Аб гэтым трэба памятаць асабліва хрысціянам, вера якіх наказвае ім жыць як браты паміж сабой і з іншымі людзьмі. 11. Дыялог як супольны пошук — наступны пункт разважанняў Папы. Дыялог з вызнаўцамі іншых рэлігій Касцёл лічыць важным інструментам супрацоўніцтва дзеля дасягнення супольнага дабра. Гэта не шлях рэлятывізму і сінкрэтызму, бо Касцёл закліканы абвяшчаць Хрыста, які ёсць Дарога, Праўда і Жыццё. Аднак гэта ўсё не выключае дыялога і супольнага пошуку праўды ў розных сферах жыцця. У наступным годзе будзе адзначацца 25-я гадавіна Сусветнага дня малітваў аб міры, які адбыўся ў Асізі ў 1986 г. Лідэры сусветных рэлігій тады далі сведчанне, што рэлігія з’яўляецца элементам еднасці і міру. Калі Бог дазволіць, то ў Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі таксама пройдзе спецыяльная канферэнцыя, прысвечаная гэтаму юбілею. 12. Наступным пунктам папскіх разважанняў з’яўляецца захаванне маральнай праўды ў палітыцы і дыпламатыі. Палітыка і дыпламатыя павінны ўлічваць маральную і духоўную спадчыну вялікіх рэлігій, каб прызнаваць і пацвярджаць праўду, а таксама ўніверсальныя прынцыпы і каштоўнасці, якіх нельга не прызнаваць, як, напрыклад, права на жыццё, бо гэта было б адмаўленнем чалавечай годнасці. Усё гэта азначае, што трэба дзейнічаць у адпаведнасці з Картай Арганізацыі Аб’яднаных Нацый ад 1945 г., якая прадстаўляе ўніверсальныя каштоўнасці і маральныя нормы, што павінны быць зыходным пунктам для нормаў, інстытуцый і сістэм як на нацыянальным, так і на міжнародным узроўні.   13. Чарговае пытанне — гэта неабходнасць вызваліцца ад нянавісці і прадузятасці. Нягледзячы на вялікія намаганні грамадстваў, дзяржаў і розных супольнасцяў, на жаль, у свеце ёсць прыклады дыскрымінацыі, насілля і неталерантнасці на падмурку рэлігіі. У некаторых краінах, асабліва на Захадзе, ёсць прыклады выключэння і нават забароны ў публічным жыцці рэлігійных сімвалаў. Таму трэба дзейнічаць у напрамку заахвочвання і абароны рэлігійнай свабоды, асабліва рэлігійных меншасцяў, каб паглыбіць добразычлівасць, адкрытасць і ўзаемную павагу. 14. Рэлігійная свабода ў свеце — так гучыць наступны пункт разважанняў Бэнэдыкта XVI. У ім Папа звяртаецца да хрысціянскіх супольнасцяў, якія церпяць пераслед, асабліва ў Азіі, Афрыцы, на Блізкім Усходзе і ў Святой Зямлі, молячыся ў іх інтэнцыях і выказваючы ім сваю падтрымку, каб яны не страцілі мужнасць у цяжкасцях, бо хрысціянскае сведчанне заўсёды з’яўляецца знакам супраціўлення. Насілле нельга перамагчы насіллем, таму па прыкладу малітвы «Ойча наш» мы павінны дараваць правіны іншым. За крыкам болю няхай заўсёды ідзе вера, надзея і сведчанне Божай любові. Еўропа таксама павінна змяніць сваё хворае стаўленне да хрысціянскіх каштоўнасцяў, не адкідаць іх, а бараніць, каб жыць у справядлівасці, згодзе і міры, вядучы шчыры дыялог з усімі народамі. 15. Рэлігійная свабода — шлях да міру — апагей разважанняў Папы. Для будавання справядлівага і мірнага грамадскага парадку свет патрабуе ўніверсальных і ўсімі прызнаных этычных і духоўных каштоўнасцяў. Іх даць можа толькі рэлігія. Мір — гэта дар Божы і адначасова праект, які ніколі ўпоўні не быў рэалізаваны. Паяднанае з Богам грамадства набліжаецца да міру, якім не з’яўляецца толькі адсутнасць вайны, дамінацыі зброі, эканомікі ці маніпуляцыі. Сапраўдны мір — гэта вынік ачышчэння, а таксама культурнага, маральнага і духоўнага ўдасканалення чалавека і народа, калі ва ўсёй паўнаце шануецца годнасць чалавека. Папа заклікае ўсіх людзей, асабліва моладзь, мець у Богу зыходны пункт на шляху да сапраўднай свабоды і моцы, каб не паўтараць памылак мінулага. На шляху да міру чалавеку патрэбна маральная зброя. Таму рэлігійная свабода з’яўляецца аўтэнтычнай зброяй міру, а яе місія — гістарычнай і прафетычнай, дазваляючай змяніць свет на лепшы і мець надзею на справядлівую і мірную будучыню, нават перад абліччам несправядлівасці і матэрыяльнай і маральный беднасці. 16. З удзячнасцю і пашанай прымем, дарагія браты і сёстры, гэтае пасланне папы Бэнэдыкта XVI як заклік да дасягнення сапраўднага міру. У гэты Сусветны дзень міру заклікаю ўсіх вернікаў і ўсё наша грамадства будаваць свае адносіны на навучанні Пантыфіка, каб, абапіраючыся на свабоду веравызнання і маральныя каштоўнасці, распачаты Новы 2011 год сапраўды стаў часам згоды і супольнага пошуку міру. Няхай усім нам у гэтым, праз заступніцтва Марыі — Маці міру, благаславіць Бог. _________________________ P.S.    Паважаныя святары няхай прачытаюць гэты Каментарый вернікам 1 студзеня 2011 г.

Адноўлена 29.12.2010 17:56