«Традыцыі закрываць крыжы ў час Вялікага посту тут няма»

Ці лічаць сябе чэхі веруючай нацыяй? І ў чым адметнасць музычнай традыцыі ў гэтай краіне? Новая рубрыка Catholic.by «Касцёл вачыма беларусаў» знаёміць чытачоў з жыццём Каталіцкага Касцёла за межамі Беларусі. Сёння гаворка пойдзе пра каталіцкую традыцыю Чэхіі.

Сваімі ўражаннямі пра Касцёл у краіне, дзе Францыск Скарына друкаваў сваю «Біблію», дзеліцца дактарант Карлавага ўніверсітэта ў Празе беларус Павел Котаў.

Чэхія і атэізм

Чэхія ці не самая атэістычная краіна Еўропы. Апошні перапіс насельніцтва паказаў, што менш за чвэрць жыхароў дзесяцімільённай краіны аднесла сябе да людзей веруючых. Самая буйная канфесія тут — каталіцтва (1,5 млн), на другім месцы — чэхі «без канфесіі», якіх налічваецца больш за 700 тысяч: людзі прызнаюць сябе веруючымі без атаясамлення з нейкай канкрэтнай канфесіяй. Растлумачыць гэта можна складанай і драматычнай гісторыяй Касцёла ў Чэхіі.

Гусіцтва, гвалтоўная рэкаталіцызацыя ў XVII ст., змагарская каталіцкасць Габсбургаў, якія ўладарылі ў Чэхіі да 1918 г., а потым і паўстагоддзя камуністычначна рэжыму сфармавалі ў большасці чэхаў недавер да рэлігіі і як вынік — адмоўны вобраз Касцёла. Таму першае, што я адчуў у Чэхіі — веруючыя тут у меншасці. І гэта нягледзячы на тое, што касцёлы тут ёсць амаль што ў кожнай вёсцы.

У Чэхіі многія называюць сябе атэістамі — у вачах сваіх чэшскіх знаёмых я бачыў здзіўленне, калі казаў, што католік. Нягледзячы на ўсё гэта, жыццё у Чэхіі стала важным этапам у маім духоўным жыцці: менавіта ў Чэхіі я першы раз прыступіў да Камуніі і атрымаў сакрамэнт канфірмацыі.

«Я ніколі не бачыў, каб у чэшскім Касцёле асвячалася ежа на велікодны стол»

Першае, што заўважаеш, трапляючы на святую Імшу ў чэшскім касцёле, гэта спосаб прыняцця вернікамі Камуніі. Людзі не кленчаць у праходах, а падыходзяць па чарзе да святара — прычым большасць атрымлівае Гостыю на руку. У некаторых выпадках (Вялікі чацвер, шлюб, хрост) вернікі прымаюць Хрыста пад дзвюма постацямі. У кожнай святыні ёсць канцыяналы (адмысловыя спеўнікі — Аўт.), адкуль бяруцца асобныя спевы для Літургіі. Напрыклад, перад чытаннем Евангелля ў Звычайны перыяд спяваецца не «Аллелюя», а частка музычнай Імшы з канцыянала, якой суправаджаецца набажэнства...

Іншыя тут і традыцыі, звязаныя з літургічным календаром. Звычай закрываць крыжы ў час Вялікага посту тут не практыкуецца. Падчас посту людзі адмаўляюцца толькі ад мяса. Яшчэ я ніколі не бачыў, каб у чэшскім Касцёле асвячалася ежа на велікодны стол.

Амаль год я пражыў у невялікім гарадку каля Прагі. Затым пераехаў у чэшскую сталіцу, дзе наведваў набажэнствы ў тых касцёлах, што былі побач — да таго часу, пакуль не далучыўся нарэшце да пражскай акадэмічнай парафіі. Такім чынам, мой погляд на традыцыю Касцёла ў Чэхіі абмежаваны толькі маім досведам: у традыцыйна каталіцкіх рэгіёнах (гэта паўднёвы ўсход Чэхіі) я амаль не быў.

Але і маю акадэмічную парафію, арыентаванаю ў першую чаргу на студэнцкую моладзь з медыйным пробашчам, таксама нельга назваць тыповай. У акадэмічнай парафіі жыццё сапраўды віруе. Ды і моладзі шмат як на нядзельных набажэнствах, так і на розных іншых акцыях парафіі: малітоўных спатканнях, пілігрымках, універсітэцкіх клубах і г.д.

У Чэхіі вельмі багатая музычная хрысціянская культура. У нашай акадэмічнай парафіі, якая месціцца ў святыні былой езуіцкай акадэміі, можна пачуць як літургічныя творы вядомых барочных кампазітараў Чэхіі, якія гучалі ў тых мурах у XVIII стагоддзі, так і сучасных кампазітараў. Калі казаць пра музыку, то нельга не ўзгадаць і Рараты. У XVI ст. падчас Адвэнту ў Чэхіі склалася арыгінальнае суправаджэнне ранішніх набажэнстваўу гонар Найсвяцейшай Марыі, калі харал чаргуецца са спевам.

Абагульняючы напісанае, я зазначу, што спачатку ў Чэхіі мяне вельмі  здзіўляў кантраст паміж колькасцю, старажытнасцю, прыгажосцю храмаў і колькасцю вернікаў у касцёлах. Але пасля я зразумеў: невялікая колькасць зусім не азначае нізкую якасць духоўнага жыцця. І ў «самай атэістычнай» краіне можна знайсці жывыя і актыўныя асяродкі веры, а ўсведамленне таго, што «верыць» у Чэхіі не азначае — «быць як усе», можа быць карысным, бо прымушае глыбей задумацца пра карані і сэнс уласнай веры.

Пра аўтара: Павел Котаў — магістр гісторыі, дактарант у Карлавым універстэце ў Празе. У Чэхіі з 2004 году. Паходзіць з Мінска.

Рэдакцыя Catholic.by звяртае ўвагу, што тэксты, змешчаныя ў рубрыцы «Касцёл вачыма беларусаў», з’яўляюцца суб’ектыўнымі ўражаннямі нашых аўтараў і адлюстроўваюць іх уласны досвед знаёмства з каталіцкай традыцыяй Касцёла тых краін, пра якія яны распавядаюць.

Аповеды нашых суайчыннікаў будуць публікавацца на сайце два разы на месяц. Свае водгукі, а таксама пажаданні дасылайце на электронную пошту Гэты e-mail адрас абаронены ад спаму-ботаў, для яго прагляду ў Вас павінен быць уключаны Javascript (тэма ліста – «Касцёл вачыма беларусаў»). Наступны матэрыял рубрыкі распавядзе пра асаблівасці каталіцкай традыцыі ў Шатландыі (Велікабрытанія).

Ілья Лапато OCDS

Яшчэ па тэме:

Касцёл вачыма беларусаў: Аўстрыя

Касцёл вачыма беларусаў: ЗША

Касцёл вачыма беларусаў: Італія

Касцёл вачыма беларусаў: Аўстралія