Быць свабоднымі |
Усяго патроху |
14.10.2015 00:00 |
Што прыходзіць вам у галаву, калі вы чуеце слова «свабода»? Якія ўспаміны і малюнкі ўзнікаюць перад вачыма? Часцей за ўсё ў гэтым выпадку людзі ўспамінаюць свае падлеткавыя пратэсты супраць бацькоў і стандартных культурных правілаў або сонечны дзень, праведзены ў цішыні і адзіноце на прыродзе, або сустрэчу ў мужчынскай кампаніі без жонак і дзяцей, часам дэманстрацыі або маршы пратэсту, якія суправаджаліся эмацыйным пад’ёмам на хвалі ўсеагульнага ўзбуджэння і бясстрашша натоўпу, або сыход з абрыдлага месца працы... Усё гэта важныя і запамінальныя (праўда, толькі з-за сваёй эмацыйнасці) падзеі, але ці гэта з’яўляецца свабодаю? Наша свабода належыць да тых здабыткаў, з якімі мы нараджаемся і з якімі паміраем, а гэта значыць, што мы не ў стане штосьці змяніць у натуральным парадку рэчаў: усе мы валодаем прыроджанай і пажыццёвай свабодаю распараджацца сабою, сваім жыццём так, як захочам. Я разумею, што рызыкую выклікаць ваш пратэст і сумненні, настойваючы на гэтай думцы, але давайце паразважаем разам. Кожны чалавек можа распараджацца сваім жыццём так, як захоча. «Няўжо? — можаце здзівіцца вы. — А як жа наша штодзённая залежнасць: патрэбы блізкіх, начальнік-дыктатар, эканамічная сітуацыя, здароўе, улады, надвор’е ды ўзрост, у рэшце рэшт?!» Вядома ж, гэта так, але хіба ў нас няма выбару? Выбар здзяйсняецца звычайна ў некалькі этапаў, на кожным з якіх чалавек нават можа і не скарыстацца сваёю свабодаю. Першы этап кожнага выбару пасля таго, як вызначаны варыянты, — гэта яснае ўсведамленне сваіх жаданняў, што на практыцы не так і проста. Мець жаданні, а тым больш разумець іх — занятак даволі рызыкоўны: калі не ўдаецца атрымаць тое, чаго мы моцна прагнулі, перажыванні і горыч непазбежныя. Менавіта таму многія з нас несвядома блакуюць сваю магчымасць выбіраць, гэта значыць, адмаўляюцца ад свабоды ўжо на першым этапе — аддаюць перавагу таму, каб ніколі не ведаць пра свае жаданні, або штучна заглушаюць іх. Вось і атрымліваецца, што жыццё мінае, а мы скардзімся на яго аднастайнасць, шэрасць, прадказальнасць і адсутнасць усялякай свабоды выбару. Напрыклад, як вы адказваеце на пытанне «чай ці кава?»? Здавалася б, дробязь, але ці адважваецеся вы нават у такой простай сітуацыі на «рызыку» яснага разумення сябе і сваіх жаданняў? А можа, нават у такія моманты адмаўляецеся ад сваёй маленькай свабоды? Другі этап выбару — аналіз наступстваў. Па якім шляху пайсці, за якім жаданнем? Дзеля справядлівасці варта заўважыць, што ў кожнага з нас заўсёды ёсць некалькі жаданняў, і часта ўзаемавыключальных. Гэта значыць, што, выбіраючы адно з іх, мы аўтаматычна адмаўляемся ад іншых. Страта гэтай іншай магчымасці і з’яўляецца тым самым мінусам або расплатаю за здзяйсненне жаданняў. Так на дадзеным этапе ўзнікае паняцце адказнасці. Свабода — каштоўны дар Бога чалавеку. У страху перад адказнасцю за свой выбар, у жаданні атрымліваць усё і заўсёды, нічога не страчваючы і ні ад чаго не адмаўляючыся, чалавецтва спарадзіла вялізную і страшную ілюзію, выдумку, паняцце, якога няма ў рэальнасці, — «свабода ад...», а далей можна назваць усё, што заўгодна: ад бацькоў, начальства, патрэбаў, улады, шлюбных сувязяў, беднасці, хваробаў... Змагаючыся за гэтую выдуманую «свабоду ад...» мы часам губляем усё жыццё, наракаючы пры гэтым на прыцясненні і «немагчымасць выбіраць», адначасова ігнаруючы, а па сутнасці, адпрэчваючы адзіную рэальную свабоду, з якой мы нараджаемся і паміраем і якую немагчыма страціць — «свабоду для...». Дык што прыходзіць вам у галаву, калі вы чуеце слова «свабода» і як вы скарыстоўваеце сваю «свабоду для...»? |