У папярэдняй размове мы разважалі аб тым, як фарміруецца адказнасць у дзяцей, якое дачыненне яе фарміраванне мае да асабістай псіхалагічнай прасторы, даведаліся, якія памылкі найчасцей сустракаюцца на працягу гэтага працэсу.

Адказнасць з'яўляецца адным з вельмі важных накірункаў выхавання. Бацькі мараць, каб іх дзеці выраслі адказнымі, самастойнымі людзьмі, якія ўмеюць рабіць выбар, прымаць рашэнні і кіраваць сваім жыццём. На жаль, аднак, вельмі часта мае месца супрацьлеглая карціна: дзеці вырастаюць несамастойнымі, інфантыльнымі, безадказнымі, яны баяцца ці проста не хочуць прымаць ніякіх рашэнняў, займаюць пасіўную пазіцыю, - а ўсе клопаты, звязаныя з іх існаваннем, даручаюць, як і ў дзяцінстве, бацькам. Пераломным момантам у развіцці дзяцей становіцца, як правіла, падлеткавы (пераходны) узрост, падчас якога нават тыя праявы адказнасці, якія ў дзіцяці былі, агрэсіўна разбураюцца бунтуючым маладым чалавекам. У выніку людзі часта скардзяцца псіхолагам ці проста сябрам: «Быў жа залаты хлопчык: у хаце прыбіраў, урокі рабіў, з вуліцы ў час прыходзіў...  Стукнула 13 гадоў — як яго падмянілі! Лаецца, пачаў паліць, звязаўся з дрэннай кампаніяй, дома не начуе, школу прагульвае, абмеркаваць сітуацыю не жадае».

Менавіта такім голасам я адчуваю сябе, калі знаёмлюся з гісторыямі маіх знаёмых, а таксама перажываючы свой уласны досвед.

Напэўна, кожны чалавек у сваім жыцці трапляў у такое становішча, дзе быў вымушаны рабіць выбар паміж сваімі прагненнямі, жаданнямі, марамі — і пачуццём доўгу, паміж «хачу» і «трэба». І, напэўна, выбар гэты ні для каго не быў простым. Больш за тое — няма ніякіх «рацэптаў» адносна таго, як гэты выбар рабіць. Можа скласціся ўражанне, што хрысціянам у такой сітуацыі прасцей: маўляў, абірай доўг — не памылішся! Сам Хрыстус сказаў браць крыж на рамёны! Але ўсё далёка не так проста. Калі працягваць цытаваць Евангелле, мы сустрэнем там словы Збаўцы «міласэрнасці хачу, а не ахвяры»...

Гэты вокліч стаўся лейтматывам маёй нядаўняй размовы з адной жанчынай. Цікава, што суразмоўца мая была ўжо пенсійнага ўзросту і скардзілася на сваю маці, жанчыну, відавочна, вельмі сталага веку.

Гэтыя словы, якія я пачула на адным псіхалагічным трэнінгу, успомніліся мне падчас размовы з адной маёй знаёмай. Тэма размовы датычылася адзначэння розных святаў. Клопат маёй знаёмай быў у тым, што яна не любіць святкаваць свой дзень народзінаў і ніколі гэтага не робіць. Не любіць яна і віншаванняў з гэтай нагоды. Аднак яе знаёмыя штогод імкнуцца навязаць ёй гэтае святкаванне, зыходзячы з пазіцыі, што на дзень народзінаў належыць радавацца, віншаваць і ладзіць вечарыну. Калі ж нехта мае іншыя жаданні, то ён (ці яна) альбо няшчыры чалавек, альбо гэта проста ненармальна.

З такім пытаннем да мяне звярнулася адна мая знаёмая. Сітуацыя падалася мне актуальнай не толькі для гэтай маладой сям’і, але і для многіх іншых. Сапраўды, калі для сям’і надыходзіць час, каб задумацца аб нараджэнні дзіцяці, часам можна назіраць дзве супрацьлеглыя сітуацыі. На жаль, вельмі часта сужонкі падыходзяць да гэтага кроку ў сваім жыцці недастаткова адказна, спадзеючыся, як кажуць, «на рускі авось». У выніку маладыя бацькі аказваюцца не дастаткова дарослымі і не ў стане задавольваць патрэбы свайго дзіцяці.

Тэма аборту ў наш час становіцца ўсё больш актуальнай і, калі можна так сказаць, усё больш балючай. Гучаць галасы як «за», так і «супраць» гэтага акту, дэбаты становяцца ўсё больш вострымі.

Папярэдняя гутарка была прысвечана складанасцям, з якімі сутыкаюцца сужонкі, што пакутуюць ад няплоднасці. Мы разважалі аб тым, якія існуюць слушныя і няслушныя шляхі выхаду з гэтага цяжкага становішча.

У папярэдняй размове мы разважалі аб тым, як змяняецца жыццё сямейнай пары са з’яўленнем першага дзіцяці. Мы заўважылі, што гэтая падзея, хаця і радасная, становіцца сапраўдным выпрабаваннем для маладых бацькоў. У той жа час, аднак, можна сказаць, што нараджэнне дзяцей у шлюбе з’яўляецца падзеяй натуральнай: такую паслядоўнасць нам дыктуе жыццё.

Не паспелі адгрымець навальніцы першага года сямейнага жыцця, як на гарызонце з’яўляецца новы складаны перыяд: за плячыма маладых сужонкаў засталіся першыя тры гады сужэнства. Гэты крызіс звязаны, аднак, не столькі з колькасцю пражытых разам гадоў, колькі з адной вельмі важнай падзеяй — з’яўленнем у сям’і першага дзіцятка. Таму часам можна сустрэць і такую назву: «Крызіс першага дзіцяці».

Дзіця падрастае, і — не паспелі бацькі азірнуцца — наступае час ісці ў школу.

Гэтай размовай я хацела б пачаць гутарку аб крызісах сямейнага жыцця. Напэўна, вы, шаноўныя чытачы, ужо нешта чулі аб гэтай з’яве: напрыклад, што крызісаў на працягу шлюбу некалькі, што здараюцца яны прыкладна ў адны і тыя ж перыяды ў розных сем’ях, а таксама тое, што крызіс — гэта той час, калі сям’ю спасцігаюць нейкія клопаты, турботы, а таму, на жаль, павялічваецца рызыка сямейных спрэчак, скандалаў, непаразумення і нават разводаў.

Пасля саміх сужонкаў цешча з’яўляецца, здаецца, самым папулярным персанажам анекдотаў і гісторый аб сямейным жыцці. Трэба прызнаць, што з яе з’яўленнем такія гісторыі сталі набываць характар «чорнага гумару»: цешча, як можа, атручвае жыццё сужонкам, падкідваючы ім у суп бітае шкло, адмываючы ад каструлек тэфлонавае покрыва ці прынамсі загадваючы пахаваць сябе ў Крамлёўскім муры.

Менавіта з такім пытаннем звярнулася да мяне ў лісце мая чытачка са сваімі сяброўкамі. Пытанне мне падалося вельмі актуальным і цікавым для маладых дзяўчат, таму з задавальненнем паспрабую на яго адказаць.