Канчатковым пунктам падарожжа мітрапаліта Ісідара з Ферара-Фларэнтыйскага Сабору павінна была быць Масква — тагачаснае месца рэзідэнцыі Кіеўскіх мітрапалітаў. У 1441 годзе мітрапаліт Ісідар абвясціў Фларэнтыйскую унію ў Маскве, але унія была выразна адкінута, а сам мітрапаліт арыштаваны і абвешчаны здраднікам веры.

Вяртаючыся з Ферара-Фларэтыйскага Сабору, мітрапаліт Ісідар амаль цэлы год прысвяціў наведванню епархій Рускай мітраполіі на землях Літвы і Польшчы, абвяшчаючы царкоўнае паяднанне паміж католікамі і праваслаўнымі. Разам з ім у гэтым падарожжы ўдзельнічала большая частка дэлегацыі прадстаўнікоў з Уладзіміра-Маскоўскай Русі на Саборы.

Вяртаючыся з Ферара-Фларэнтыйскага Сабору, мітрапаліт Ісідар амаль цэлы год прысвяціў наведванню епархій Рускай мітраполіі на землях Літвы і Польшчы, абвяшчаючы царкоўнае паяднанне паміж католікамі і праваслаўнымі.

Як было сказана ў папярэднім артыкуле, па палітычных прычынах у складзе вялікай дэлегацыі ад Рускай мітраполіі адсутнічалі прадстаўнікі з земляў Літвы і Польшчы, а былі толькі дэлегаты з паўночна-ўсходняй Русі, пераважна з княства Маскоўскага. Як яны перажывалі падзеі ва Фларэнцыі? Якая была іх роля на Саборы?

У пэўным сэнсе можна сказаць, што ад мітрапаліта Ісідара распачынаецца гісторыя уніі на нашых землях, а менавіта гісторыя практычнай спробы адбудавання згубленага царкоўнага адзінства паміж католікамі і праваслаўнымі на Русі (у шырокім значэнні гэтай геаграфічнай назвы).

Яшчэ перад Ферара-Фларэнтыйскім саборам у Вялікім княстве Літоўскім з'явіліся прынамсі тры ініцыятывы па адбудаванні царкоўнага адзінства (г.зн. уніі) паміж католікамі і праваслаўнымі. Чым жа скончылася ініцыятыва мітрапаліта Грыгорыя Цамблака, аб якой была гаворка ў папярэдняй частцы артыкула.

Яшчэ перад Ферара-Фларэнтыйскім саборам у Вялікім Княстве Літоўскім з'явіліся прынамсі тры ініцыятывы па адбудаванні царкоўнага адзінства (г.зн. уніі) паміж католікамі і праваслаўнымі. Першая спроба адбылася ў 1396 г. пры Кіпрыяне, праваслаўным мітрапаліце ўсяе Русі. У артыкуле падаюцца некаторыя акалічнасці гэтай падзеі.

Пасля серыі артыкулаў на тэму лёсу Фларэнтыйскай уніі ў Візантыі, варта засяродзіцца над тым, якім чынам усе згаданыя падзеі датычыліся хрысціянства на нашых землях, які мелі ўплыў на нашу гісторыю.

Навіна аб падзенні Канстанцінопаля была ўспрынята хрысціянамі тых часоў як знак Божы, падобны да збурэння Ерузалема. Паўставалі шматлікія літаратурныя творы — плачы, у якіх аўтары імкнуліся ў святле веры асэнсаваць гэтую падзею. Аднак высновы атрымліваліся розныя. Паспрабуем і мы дакрануцца гэтай тэмы, бо вельмі важнай справай з’яўляецца правільнае распазнанне Божага знаку.

Галоўная мэта гістарычных нарысаў, прадстаўленых у папярэдніх артыкулах — гэта выдабыць з гісторыі навуку для сённяшняга міжканфесійнага дыялогу. Высновы, якія будуць ніжэй прапанаваныя, не з'яўляюцца канчатковымі, але могуць падштурхнуць да глыбейшага разважання і пазітыўнай дыскусіі.

З грэчаскага боку галоўнымі ініцыятарамі падпісання уніі ў Фларэнцыі выступілі Вісарыён, мітрапаліт Нікейскі; Ісідор, мітрапаліт Кіеўскі і ўсяе Русі; і візантыйскі імператар Іаан VIII Палеолаг.

Каб  зразумець падзеі, звязаныя з Фларэнтыйскай уніяй, працягваем сачыць за ходам палемікі, якую вёў Марк Еўгенік (Эфескі), які ў той час, як здаецца, меў найбольшы інтэлектуальны і духоўны аўтарытэт у візантыйскім царкоўным асяроддзі.

Каб зразумець падзеі, звязаныя з Фларэнтыйскай уніяй, неабходна прасачыць увесь ход палемікі, якую вёў Марк Еўгенік (Эфескі), які ў той час, як здаецца, меў найбольшы інтэлектуальны і духоўны аўтарытэт у візантыйскім царкоўным асяроддзі.

Была гэта найвялікшая, як дагэтуль, спроба паяднання паміж католікамі і праваслаўнымі. Паспрабуем дакладней паразважаць над гэтай важнай падзеяй з гісторыі Касцёла, каб больш аб'ектыўна ацаніць пазнейшыя падзеі Берасцейскай уніі, а таксама каб лепш зразумець сучасные праблемы міжканфесійнага дыялогу.

Кіеўская мітраполія, якая ахоплівала хрысціянаў на ўсходнеславянскіх землях, падпарадкоўвалася Канстанцінопальскаму патрыярхату. Цесныя адносіны з патрыярхамі працягвалі захоўвацца, а пасаду мітрапаліта часта займалі біскупы не мясцовага паходжання, а з іншых краін, напрыклад грэкі.