Чаму з V нядзелі Вялікага посту ўсе крыжы ў касцёле захінуты фіялетавым палатном? Часта ім таксама захінуты розныя абразы ў святыні.

Звычай захінаць крыжы ў V нядзелю Вялікага посту мае прынамсі два значэнні: гістарычна-матэрыяльнае і духоўнае.

Напамін пра пакаянне і навяртанне

Першае звязана з тым, што ў старажытных касцёлах былі каштоўныя, багата аздобленыя крыжы, на якіх Хрыстус часта быў прадстаўлены ў каралеўскім убранні і кароне. У перыяд пакаяння была патрэба закрываць гэтыя выявы і больш засяроджвацца на прыніжэнні Хрыста.

Першапачаткова «велікапосным палатном» захінаўся не крыж, а алтар. Гэта мела з аднаго боку значэнне чыста практычнае (павучаць вернікаў, што пачаўся Вялікі), але выражалася таксама глыбокае перакананне, што дарога да алтара, які з’яўляецца знакам поўнай еднасці з Богам, — гэта пакаянне.

Вядома, што тым, хто каяўся, нельга было набліжацца да алтара, яны не маглі прымаць святую Камунію і чакалі, быццам бы адгароджаныя духоўнай заслонай

Таму захінанне алтара было ў пэўным сэнсе адгароджваннем народу, які знаходзіўся ў стане пакаяння, ці грэшнікаў, якія чакаюць сакрамэнтальнага паяднання. А паколькі алтар ад старажытных часоў заўсёды быў «выявай» Хрыста, захінанне алтара было таксама «захінаннем Хрыста».

Чаму захінаюць выявы Хрыста на абразах?

У пазнейшы перыяд вернікі больш, чым у алтары, бачылі Хрыста ў фігурах і абразах (а таксама на крыжы), і, верагодна, адсюль пайшла практыка захінаць менавіта выявы (звесткі пра гэта існуюць з ХІІІ ст.). І менавіта гэта другое значэнне захінання крыжа і абразоў Хрыста — значэнне духоўнае, а тое, што ідзе за гэтым, больш універсальнае і зразумелае для сучаснага чалавека.

Кожны, напэўна, ведае з уласнага досведу, што калі штосьці знікае з вачэй, то становіцца відавочным, наколькі яно для нас значнае.

Калі з вачэй знікае фізічная постаць Хрыста на крыжы і Ён становіцца як бы «Вялікім Непрысутным», то праз гэтую схаванасць Ён парадаксальна аб’яўляецца вернікам яшчэ больш ясна. Страчваючы Яго з вачэй, вернікі могуць убачыць Яго духоўна, што ў хрысціянстве істотна.

Таксама і пад заслонай сакрамэнтальных знакаў Хрыстус адначасова і ўкрываецца, і аб’яўляецца. І гэтая схаванасць павінна весці чалавека да адкрыцця. Таму, захоўваючы гэты старажытны звычай пакаяння, мы больш поўна спазнаем  «непрысутнасць Хрыста» ў нашых сэрцах, якія навяртаюцца, але наша мэта — менавіта паглыбленне Яго прысутнасці.

Апрацаваў кс. Юрый Марціновіч
Матэрыял з архіва рэдакцыі