Мінск, касцёл св. Сымона і св. Алены, 2 красавіка 2011 г.

ЧАЛАВЕК ПАВІНЕН БАРАНІЦЬ ЖЫЦЦЁ

1. Ваша эксцэленцыя біскуп Антоні Дзям’янка, паважаныя духоўныя асобы, прадстаўнікі Праваслаўнай Царквы, Міністэрства аховы здароўя, браты і сёстры!

Ад усяго сэрца вітаю вас на канферэнцыі, прысвечанай абароне жыцця. Дзякую Радзе па справах сям’і Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі за праяўленую ініцыятыву і практычную арганізацыю гэтага так патрэбнага Беларусі форуму.

Вельмі важна, што ў канферэнцыі прымаюць удзел прадстаўнікі Праваслаўнай Царквы. Пазіцыі католікаў і праваслаўных у справе сям’і, біяэтыкі і абароны жыцця блізкія. Тут, як і ў многіх іншых аспектах сацыяльнага вучэння, мы саратнікі.  

Удзел прадстаўнікоў Міністэрства аховы здароўя пацвярджае заклапочанасць дзяржавы праблемай дэмаграфіі і здароўя нацыі.

2. Тэма канферэнцыі — «Неабходна абараняць жыццё» — з’яўляецца адной з найбольш актуальных для нашай краіны. За мінулы год насельніцтва Беларусі зменшылася на 19 тысяч чалавек (пар. http://news.tut.by/society/213333.html). Гэта пацвярджае тое, што, нягледзячы на многія намаганні як рэлігійных арганізацый, так і дзяржавы, дэмаграфічны крызіс працягваецца. І тут трэба паглядзець праўдзе ў вочы і адказаць на пытанне: чаму?

Найперш — гэта маральны аспект. Сучасныя сем’і маладзетныя. У гісторыю таксама канулі сем’і, якія складаліся з многіх пакаленняў. У пошуку выгоднага жыцця сучасныя сем’і не жадаюць мець шмат дзяцей. Калі для падтрымкі «status quo» насельніцтва трэба, каб адна сярэднестатыстычная жанчына нарадзіла 2,2 дзіцяці, то рэальна ў Беларусі яна нараджае толькі 1,23 дзіцяці (пар. http://whoyougle.ru/place/statistics/total-fertility-rate).

Другой вельмі вялікай праблемай з’яўляюцца аборты, якія на самой справе ёсць не што іншае, як забіццё самага безабароннага, бо ненароджанага, чалавека. Паводле дадзеных Фонду Арганізацыі Аб’яднаных Нацый па народанасельніцтву, у 2006 г. у Беларусі колькасць абортаў на 100 народжаных дзяцей дасягнула 61, а ў 2007 г. — 45. Для параўнання: у Польшчы, дзе аборты абмежаваныя заканадаўствам, у 2006 г. гэты паказальнік складаў 0,09 (пар. http://un.by/ru/unfpa/reproductive_health/ resource_centre/statistican/number-of- abo.html). А хто ведае, колькі абортаў выклікаюць гарманальныя «пілюлі наступнай раніцы»?

Усё гэта не што іншае, як генацыд народу, бо рука Ірада ў найлепшых медыцынскіх кабінетах або праз выкарыстанне фармацэўтычных абартыўных прэпаратаў забівае ненароджаных дзяцей.

45% сем’яў разведзены (пар. http://newsby.org/by/2010/01/30/ text13047.htm). Расце колькасць самотных маці. Калі ў 1990 г. іх было 8,5%, то ў 2008 узрасло да 20% (пар. http://subscribe.ru/archive/science.news.demoscopenews/200910/20190911.html).

У многіх краінах свету прыняты законы, якія легалізуюць гомасексуальныя саюзы з правам усынаўлення дзяцей, а таксама законы аб эўтаназіі.

У Рэспубліцы Беларусь пашыраецца практыка штучнага апладнення. Яна маральна не можа быць апраўдана, бо забівае эмбрыёны, якія на самой справе ёсць зачатае жыццё. Кожны з нас калісьці быў эмбрыёнам.

Маральна непрымальнай з’яўляецца і практыка выкарыстоўвання зародкаў для вытворчасці амаложваючых прэпаратаў, якія ўсё больш і больш практыкуюцца ў шоў-бізнесе.  

Беларусь мае сумную рэпутацыю аднаго з сусветных лідэраў па самазабойствах: 5-е месца сярод мужчын і 20-е — сярод жанчын (пар. http://www.volk.by/content/belorusy-na-1-meste-v-mire-po-proizvodstvu-kartofelya-na-dushu-naseleniya).

Практыка штодзённага жыцця паказвае, што сужэнцы безадказна падыходзяць да справы заснавання сям’і і ў іх слаба развіта паняцце адказнага бацькоўства і мацярынства.

Усё гэта нагадвае пра тое, што паняцце інстытуту сям’і як Богам створанага адзінага і непарушнага саюзу мужчыны і жанчыны, а таксама паняцце жыцця як самага вялікага Божага дару ў наш час дэвальвуецца і пастаўлена з ног на галаву. У сувязі з гэтым перад Касцёлам стаіць актуальная задача звяртаць большую ўвагу на навучанне аб сям’і і яе мэтах, ахове жыцця, належнай падрыхтоўцы моладзі да закладання сям’і і выхавання да адказнага мацярынства і бацькоўства ў адпаведнасці з сацыяльнай дактрынай.

Прыведзеныя вышэй анамаліі з дня на дзень становяцца ўсё больш актуальнымі. Сучасны ліберальны свет вядзе нябачную да гэтага часу прапаганду як супраць здаровага, традыцыйнага, Богам устаноўленага інстытуту сям’і, так і супраць Божага дару жыцця.

Такім чынам, можна сцвердзіць, што тое, з чым мы сёння сустракаемся ў галіне сям’і і жыцця чалавека, ужо не з’яўляецца свабодай жыцця паводле закону Божага, а ідэалогіяй, якая імкнецца навязаць сваё меркаванне. Секулярны светапогляд падрывае шанаванне чалавечага жыцця. Ненароджаныя дзеці становяцца ахвярай «патрабаванняў навукі» і «гандлёвым інтарэсам», а эўтаназія — не што іншае, як ахвяра так званага «гуманнага» заканчэння жыцця. Маральны рэлятывізм няздольны растлумачыць годнасць чалавечай асобы.

Акрамя маральнага аспекту, вельмі важным з’яўляецца і сацыяльны. Хаця ў Рэспубліцы Беларусь і нямала ўвагі ўдзяляецца матэрыяльнаму стымуляванню сям’і, тым не менш трэба больш комплексна падыходзіць да праблемы падтрымкі сям’і і гэтым самым аховы жыцця. Новыя мікрараёны нашых гарадоў растуць як грыбы пасля дажджу. Аднак у той жа час у іх няма добра развітой інфраструктуры, у тым ліку дзіцячых садкоў, школ, культурных і спартыўных аб’ектаў і г. д., што негатыўна адбіваецца на праграме планавання сучаснай сям’і. Большую ўвагу трэба звяртаць і на справу аховы мацярынства.

3. Сужэнства і сям’я з’яўляюцца падмуркам здаровага развіцця грамадскай супольнасці. Сям’я, як непарушны саюз мужчыны і жанчыны, адной з мэтаў якой з’яўляецца працяг і ахова жыцця, свой пачатак бярэ ад Створцы. Еўропа не будзе Еўропай, калі знікне або будзе дэфармавана сям’я, як кажа папа Бэнэдыкт XVI (пар. http://www.rodzinakatolicka.pl/index.php/ wiadomoci/6-wiadomosci/18250-wgierska-konstytucja-ma-chroni-ycie).

Перафразоўваючы гэтыя словы, можна сказаць, што калі не будзе пераможаны крызіс сям’і і абароны жыцця, то не будзе Беларусі як нацыі, застануцца толькі яе былыя, заселеныя іншымі народамі тэрыторыі.

У сувязі з гэтым перад Касцёлам стаіць актуальная задача звяртаць асаблівую ўвагу на навучанне аб сям’і і яе мэтах, абароне жыцця, належнай падрыхтоўцы моладзі да стварэння сям’і і іх выхавання да адказнага мацярынства і бацькоўства, а таксама дапамагаць сям’і ў адпаведнасці з сацыяльнай дактрынай.

4. Абарона жыцця ад зачацця да натуральнай смерці з’яўляецца абавязкам кожнага чалавека. Для будавання цывілізацыі жыцця неабходна адназначная пазіцыя адносна зачацця чалавечай асобы, антыканцэпцыі, абортаў, штучнага апладнення.

У сучасным свеце мы з’яўляемся сведкамі непрыняцця фундаментальнага права на жыццё як ненароджанага чалавека, так і таго, хто знаходзіцца каля мэты свайго жыцця. Паводле «новай маральнасці» права на жыццё можа мець чалавек, які дарасце да пэўных стандартаў, а менавіта будзе незалежным і патрэбным для іншых. Само існаванне чалавека перастае быць дастатковай прычынай, каб шанаваць яго права на жыццё. Гэта асаблівая пагроза для безабароннага ненароджанага чалавека. Яго лёс — гэткае шэкспіраўскае «to be or not to be» — «быць ці не быць» — аддадзены на волю іншых, тых, ад каго ён залежыць.

У Апостальскай Адгартацыі «Ecclesia in Europa» («Касцёл у Еўропе») Ян Павел II, які 1 мая гг. будзе ўзнесены да хвалы алтара, падкрэслівае, што дэмаграфічны крызіс з’яўляецца знакам «культуры смерці», якая прасякае сучаснае грамадства (пар. ЕЕ 95). Папа заклікае да мабілізацыі намаганняў у галіне абароны жыцця, бо будучыня Еўропы залежыць ад абароны і прапаганды каштоўнасці жыцця, якое з’яўляецца коранем нашай культурнай спадчыны. Еўропе трэба вярнуць яе сапраўдную годнасць, звязаную з тым, што яна з’яўляецца месцам, дзе прызнаецца непераўзыдзеная годнасць кожнай чалавечай асобы (пар. ЕЕ 96).

Гэтыя словы Вялікага Папы можна аднесці і да нашай краіны, дзе пануе абыякавасць адносна справы абароны жыцця і ўсё мацней раздаецца нямы крык забіваемых ва ўлонні маці дзяцей. Заклік да прапаганды і аховы жыцця павінен падкрэсліць для нас існуючую дэвальвацыю яго каштоўнасці і паслядоўнае нежаданне перадаваць Божы дар жыцця, што вядзе да вымірання.

Падчас свайго візіту ў Злучаныя Штаты Амерыкі ў 1993 г. папа Ян Павел II нагадаў, што калі Амерыка хоча быць вялікай краінай, то павінна бараніць жыццё (пар. http://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii /speeches/ 1993/august/documents/hf_jp-ii_spe_19930812_welcome-denver-gmg_it.html).

Жадаючы поспехаў у працы канферэнцыі, хачу адрасаваць гэтыя словы нашай Бацькаўшчыне: Беларусь, калі хочаш быць вялікай, то захоўвай жыццё, бо наша будучыня залежыць ад абароны і прапаганды яго каштоўнасцяў (пар. ЕЕ 96).

Дзякую за ўвагу.

Выкарыстаная літаратура і прынятыя скарачэнні:

1.    Ян Павел II. Апостальская Адгартацыя «Ecclesia in Europa» (EE).
2.    http://news.tut.by/society/213333.html.
3.    http://whoyougle.ru/place/statistics/total-fertility-rate.
4.    http://un.by/ru/unfpa/reproductive_health/resource_centre/statistican/number-of- abo.html.
5.    http://newsby.org/by/2010/01/30/ text13047.htm.
6.    http://subscribe.ru/archive/science.news.demoscopenews/200910/20190911.html.
7.    http://www.volk.by/content/belorusy-na-1-meste-v-mire-po-proizvodstvu-kartofelya-na-dushu-naseleniya.
8.    http://www.rodzinakatolicka.pl/index.php/wiadomoci/6-wiadomosci/ 18250-wgierska-konstytucja-ma-chroni-ycie.
9.    http://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/speeches/1993/ august/documents/hf_jp-ii_spe_19930812_welcome-denver-gmg_it.html.

2 красавіка 2011 г., мінскі архікатэдральны касцёл

Шаноўная моладзь, дарагія браты і сёстры!

1. Сёння, 2 красавіка, спаўняецца 6 год са смерці Вялікага Папы Яна Паўла II, які будзе беатыфікаваны 1 мая. Менавіта ён заснаваў традыцыю Сусветных дзён моладзі, якая працягваецца. Упершыню моладзь Беларусі і краін былога Савецкага Саюза прыняла ўдзел у такім форуме ў 1991 г. у Чэнстахове ў Польшчы. Дэвізам той гістарычнай сустрэчы былі словы з паслання св. апостала Паўла да Рымлянаў: «Вы прынялі Духа ўсынаўлення» (пар. Рым 8,15). Гэтымі словамі папа Вайтыла хацеў падкрэсліць, што сапраўдная свабода — гэта жыццё ў Духу Божым.

Мінула 20 гадоў з той вялікай падзеі ў жыцці маладых людзей усяго свету, таксама і Беларусі. Многія з іх сёння — гэта вашы мамы і таты, і яны, напэўна, з удзячнасцю Богу і радасцю ўспамінаюць тыя благаслаўлёныя хвіліны, якія іх вялі да свабоды ў Духу Божым.

Таму зразумела, што сённяшняе наша велікапоснае чуванне моладзі прысвечана свабодзе. Яго дэвіз — гэта словы св. апостала Паўла да Галатаў: «Дзеля свабоды вызваліў нас Хрыстус» (пар. Гал 5, 1).

Адыходзячы да дому Нябеснага Айца, папа Ян Павел II звярнуўся да сабранай на плошчы Св. Пятра моладзі са словамі: «Я вас шукаў, і вы прыйшлі». Папа нас шукаў і мы прыйшлі сёння, каб разважаць на тэму свабоды ў Хрысце.

2. Калі малады чалавек дасягае 16–18 гадоў і сваім знешнім выглядам усё больш і больш нагадвае дарослага, то ў яго адначасова ўзнікае жаданне пашырэння сферы свабоды дзеяння. Купіць піва ці схадзіць на фільм для дарослых ужо не з’яўляецца праблемай. Таксама прагулка пад ручку юнака з дзяўчынай па вуліцы не выклікае асаблівай увагі ў прахожых.

Ад такой нечаканай свабоды ў маладых людзей нярэдка кружыцца галава, і яны імкнуцца карыстацца з яе як мага больш. Але менавіта тады, як маланка з яснага неба, на іх спадае шэраг заўваг: «не дазволена», «забаронена», «яшчэ раз так зробіш, я табе пакажу» і г.д. Найперш бацькі, затым настаўнікі ў школе, святары ў касцёле і нават суседзі ці дворнікі маюць шмат заўваг адносна паводзінаў сучаснай моладзі.

Адзін малады чалавек так выказаўся пра рэакцыю старэйшых: «Яны дзейнічаюць, як снайперы, якія заўсёды трапляюць у тое, што найбольш прыемна і захапляе. Вазьму ў рукі кілішак з віном, адразу стрэл: „няможна, ты што, хочаш стаць алкаголікам?“ Пасля рамантычнай сустрэчы з дзяўчынай вяртаюся позна дахаты, дзе мяне ўжо чакае сямейны трыбунал у складзе бацькі як старшыні, маці як пракурора, і бабулі ў якасці публічнага абвініцеля. Такі суд імгненна выдае сваё рашэнне, якога нельга аправергнуць нават у Еўрапейскім судзе па правах чалавека ў Страсбургу». 3. Маладыя спрабуюць вырашыць узнікшую праблему рознымі спосабамі. Адны выкарыстоўваюць метад: Богу свечку, а д’яблу агарак. Іншыя пакорна ківаюць галавой, а потым робяць сваё. Некаторыя проста стараюцца не быць там, дзе могуць пачуць забарону. Нарэшце, ёсць і такія, якія пытаюцца: а чаму забаронена? Чаму нельга курыць, піць алкаголь, займацца сексам перад шлюбам? Чаму?

4. На гэтыя і падобныя пытнані пастараемся адказаць сёння. Напэўна, некаторыя з вас бралі ўдзел у падобных дэбатах. Напрыклад: «Табе нельга глядзець такіх тэлевізійных фільмаў», — кажа дзед унуку. «А чаму?» — «Бо ў тваім узросце я іх не глядзеў». — «Але ж дзядуля, у тыя часы ў цябе не было яшчэ тэлевізара», — адказвае ўнук.

Пасля гэтага імгненна распачынаецца атака на маладога чалавека, якая супярэчыць усім нормам Дэкларацыі правоў чалавека Арганізацыі Аб’яднаных Нацый, у выніку чаго непаслухмянага маладога чалавека закоўваюць у кайданы розных прадпісанняў, кажучы, што іх незахаванне з’яўляецца грахом.

5. Тэма граху не вельмі папулярная сярод сучасных маладых людзей. Яны не маюць ніякай ахвоты слухаць пра грэх, перасцярогу перад ім, пакаранне за яго і пекла. Сучасная прагрэсіўная моладзь жадае жыць у духу свабоды, талерантасці і сяброўства, а не слухаць маралі пра грэх.

Асабліва непапулярная сярод моладзі праўда пра першародны грэх. Некаторыя з іх кажуць, што гэта несправядліва. Чаму нехта павінен адказваць за тое, што некалі Адам і Ева збунтаваліся супраць Бога? Іншыя дадаюць, што чалавек па сваёй прыродзе добры, таму трэба перастаць казаць пра грэх і стварыць належныя ўмовы жыцця, каб не было войнаў, нянавісці і несправядлівасці.

Іншыя кажуць, што свет створаны недасканалым і несправядлівым. Чаму лес расце многія дзесяцігодзі, а згарэць можа за дзень? Чаму кветкі трэба старанна гадаваць, а зелле расце само? Чаму немагчыма аднолькава лёгка гадаваць прыдатныя і непрыдатныя расліны?

Падобныя праблемы датычаць і маральнага жыцця. Чаму, напрыклад, добры ўчынак патрабуе шмат намаганняў, а дрэнны здзяйсняецца лёгка?

6. На гэтыя і падобныя пытанні дапамагае адказаць праўда пра першародны грэх, які нагадвае нам пра тое, што наш свет з’яўляецца дэфектным і дэфармаваным.

Каб лепш зразумець сітацыю, у якой мы знаходзімся, можна выкарыстаць параўнанне з нахіленай падлогай. Прадставім сабе жыццё ў такім памяшканні. Усе рэчы стаяць крыва, коўзаюцца, падаюць на падлогу і разбіваюцца, хадзіць па ёй нязручна.

Такім нахіленым — у дрэнны бок — ёсць сучасны свет, як нахіленая вежа ў італьянскім горадзе Піза. Практыка штодзённага жыцця сведчыць, што нашы думкі, словы і ўчынкі як быццам самачынна накіроўваюцца ў дрэнны бок. Гэта і ёсць праяўленне першароднага граху. Калі мы чытаем біяграфіі святых, то нярэдка можам сустрэцца з фактамі духоўнай цемры і барацьбы са злом. Гэта сведчыць пра тое, што яны таксама жылі на нахіленай падлозе.

Нахіленая падлога — гэта знак таго, што нехта трымае нас у сваёй няволі. Гэта злы дух — д’ябал. Нашыя першыя бацькі — Адам і Ева — паддаліся яго прапагандзе і апынуліся на нахіленай падлозе свайго жыцця.

7. Нехта можа спытаць: а пры чым тут я? Я ж не прысутнічаў пры гэтым! У мяне ёсць алібі, і я не вінаваты.

Тут трэба памятаць, што ўсё чалавецтва з’яўлецца адной сям’ёй. Бог стварыў нас свабоднымі, але адказнымі адно за аднаго. Калі ў сям’і ёсць п’яніца ці наркаман, то нявінна церпяць усе яе члены. Чалавецтва падобна да групы звязаных паміж сабой альпіністаў. Калі адзін падае ўніз, то цягне за сабой іншых. Калі ўзыходзіць уверх, то і іншым падымацца лягчэй.

На жаль, нашыя першыя бацькі ўпалі, хоць тады яшчэ і не было гравітацыі граху, і пацягнулі за сабой нас. Адам і Ева некалі прайгралі злому духу сябе і сваіх дзяцей, у тым ліку і нас. Мы можам з гэтым згаджацца ці не, але так ёсць. Д’ябал трымае нас на прывязі, і калі мы хочам ісці ўверх, то ён цягне ўніз.

Славуты амерыканскі пісьменнік Марк Твен казаў, што не мае праблемаў з тэкстамі Святога Пісання, якіх не разумее, але мае праблемы са зразумелымі. Падобна і з хрысціянствам. Хрысціянамі становімся праз сакрамэнт хросту і разумеем, што сапраўднае хрысціянства патрабуе евангельскага радыкалізму, што насамрэч нялёгка ажыццявіць. Праблема ў тым, што падуладнаму ўплыву першароднага граху чалавеку нялёгка жыць Божай праўдай, асабліва ў наш час імкнення да абсалютнай свабоды.

8. У сучасным свеце нярэдка можна пачуць, што нядобрым жывецца лепш, чым добрым і сумленным. Адказ просты: нядобрыя не з’яўляюцца праблемай для злога духа. Яны, будучы ўласнасцю д’ябла, спакойна ляжаць на маральным дне. Праблемнымі з’яўляюцца тыя, якія хочуць вырвацца з яго абдымкаў. Менавіта іх ён атакуе найбольш. Нездарма св. апостал Ян піша, што д’ябал распачаў барацьбу з тымі, хто выконвае закон Божы (пар. Адкр 12, 17). Злы дух не змагаецца з тымі, хто свядома трывае ў граху. А калі ім не перашаджае, то, мяркуючы нашымі зямнымі катэгорыямі, яны больш шчаслівыя за тых, хто захоўвае Божы закон. Злы дух, які імкнецца авалодаць светам (пар. Ян 16, 11), мае сваіх сяброў і ворагаў, адных карае, іншых узнагароджвае. Але гэта толькі тут, на зямлі…

9. Адна гісторыя распавядае пра тое, як прынц нарадзіўся гарбатым. Ён вельмі саромеўся гэтага, бо хацеў быць стройным і прыгожым. Тады ён загадаў, каб вырабілі яго фігуру з бронзы, аднак не згорбленага, а выпраставанага. Пасля на працягу доўгага часу ён станавіўся побач з фігурай і стараўся выпраставацца. І гэта яму ўдалося, хоць прыказка і кажа, што толькі магіла выпрастае гарбатага.

Імкненне да свабоды паводзінаў, не зважаючы на маральныя нормы, чыніць нас духоўна гарбатымі. Давяраючы Божай ласцы, нам не трэба баяцца гэтага. Перад намі фігура Хрыста — самага дасканалага, духоўна выпраставанага чалавека. Нам трэба як мага часцей станавіцца бліжэй да Яго, каб духоўна выпраставацца і не баяцца жыць у свабодзе дзяцей Божых.

10. Дарагая моладзь!
Імкненне да свабоды, якое зачароўвае вас, з аднаго боку з’яўляецца натуральным і зразумелым, бо чалавек створаны для свабоды. Толькі тут трэба добра памятаць аб тым, што ён створаны для свабоды дзяцей Божых, для свабоды ў Божым законе, а не для свабоды ад яго. Таму паняцце свабоды нельга пераносіць на маральныя справы і імкнуцца да маральнага рэлятывізму, калі ўсё здаецца адносным. Трэба памятаць аб тым, што ў маральным сэнсе заўсёды існуе мяжа, якую не дазволена пераступіць, бо наступіць катастрофа, сведкамі чаго мы ўсё часцей і часцей з’яўляемся.

Таму, калі маладому чалавеку і здаецца, што яго закавалі ў путы ўсіх існуючых прадпісанняў і неміласэрна асуджаюць, то неабходна ўспомніць словы Святога Пісання аб тым, што шчасце чалавека ў боязі Бога (пар. Пс 127, 1), гэта азначае ў выкананні Яго закону.

Малады сучасны чалавек! Ты шукаеш свабоды і шчасця і ў мітусні сучаснага свету з яго выклікамі часта не ведаеш, дзе і як іх знайсці. У гэтым пошуку часта трапляеш у тупік і не ведаеш, як адтуль выйсці. У гэтай складанай сітуацыі даверся Богу, май надзею ў Ягоным законе, нават супраць надзеі (пар. Рым 4, 18). Адчыні дзверы свайго сэрца Хрысту — як заклікаў на пачатку свайго Пантыфікату Ян Павел II. Ён табе дапаможа ўтрымацца на нахіленай падлозе гэтага свету, каб не ўпасці і, жывучы паводле духа Евангелля, быць свабодным і шчаслівым. Амэн.