У самых першых артыкулах рубрыкі «Лікбез ад Catholic.by» мы закраналі пытанні, звязаныя з сакрамэнтамі. Напэўна, не такім распаўсюджаным, як шлюб ці хрост, з’яўляецца  сакрамэнт намашчэння хворых, аднак з размоваў выясняецца, што і пра яго католікі ведаюць не надта шмат. Таму сёння мы пастараемся адказаць на пытанне: што гэта за сакрамэнт і хто з яго можа скарыстацца?

• хворы атрымлівае ласку ўмацавання, супакою і мужнасці, каб пераадолець цяжкасці, выкліканыя станам хваробы, або недамаганні старасці; гэта ласка Духа Святога, які аднаўляе давер і веру ў Бога, умацоўвае ў барацьбе супраць спакусаў злога духа, супраць спакусы роспачы і трывогі перад смерцю; больш за гэта — калі хворы не мог раней скарыстацца з сакрамэнту пакуты, атрымлівае ласку прабачэння грахоў.
• хворы атрымлівае сілу і дар паглыблення еднасці з мукай Хрыста; ён быццам «кансэкраваны» (выдзелены, прысвечаны), каб прыносіць плён праз прыпадабненне да збаўчай смерці нашага Збаўцы; цярпенне, якое было вынікам першароднага граху, атрымлівае новае значэнне — становіцца ўдзелам у збаўчай справе Хрыста.
• той, хто прымае сакрамэнт хворых праз з’яднанне з Хрыстом, павялічвае духоўныя даброты Божага Люду — гэта «эклезіяльная» ласка; Касцёл у супольнасці святых заступаецца малітвай за хворага, а хворы, са свайго боку, прычыняецца да святасці Касцёла і да духоўнага дабра ўсіх людзей, калі ахвяруецца праз Хрыста Богу Айцу;
• праз сакрамэнт намашчэння хворых дапаўняецца распачатая ў сакрамэнце хросту справа нашага прыпадабнення да таямніцы смерці і ўваскрасення Хрыста.

Не патрабуецца ўпэўненасці ў цяжкай хваробе, хопіць толькі праўдападабенства такога стану. На выпадак сумненняў можна заўсёды запытаць лекара, які займаецца хворым. Абставінамі, якія апраўдваюць прыняцце гэтага сакрамэнту, будзе, напрыклад, блізкая хірургічная аперацыя, якая найчасцей звязана з небяспечнай хваробай або стратай жыцця. Можна таксама гэты сакрамэнт удзяляць дзецям да 7 гадоў. Гэта азначае, між іншым, што можна ўдзяляць гэты сакрамэнт яшчэ перад Першай св. Камуніяй.

Асобам састарэлага ўзросту можна ўдзяляць сакрамэнт хворых нават тады, калі адчуваюць сябе добра, г.зн. не хварэюць цяжка. Прызнаем, што сама старасць нясе з сабою небяспеку смерці.

Колькі разоў ці як часта можна прымаць сакрамэнт хворых?

Немагчыма, канечне, падаць адну лічбу, бо яна залежыць ад здароўя і частаты захворванняў дадзенай асобы. Заўсёды, калі існуе найменшая пагроза страты жыцця па прычыне нейкай хваробы, можна прыняць гэты сакрамэнт. Можа быць так, што на працягу адной хваробы стан хворага пагоршыўся, тады, хоць ён прыняў гэты сакрамэнт, можа зрабіць гэта яшчэ раз (СІС, кан. 1004).

Умовамі паўторнага прыняцця сакрамэнту намашчэння хворых будуць цяжкая хвароба, якая наступіла пасля папярэдняга выздараўлення, або пагаршэнне стану здароўя падчас трывання той жа хваробы, калі небяспека стала больш сур’ёзнай.

Тыя састарэлыя, стан здароўя якіх стабільны, не маюць неабходнасці паўтараць гэты сакрамэнт. Хіба што старэйшая асоба захварэе, тады абставіны разглядаюцца, як пры цяжка хворых.

Часам можна пачуць, што сакрамэнт намашчэння хворых называюць «апошнім намашчэннем». Ці правільна гэта?

Напэўна, няправільна, але са сведчэнняў нашых айцоў — шпітальных капеланаў — можна пачуць, што многія людзі гэты сакрамэнт звязваюць з непазбежнай смерцю. Калі прымуць гэты сакрамэнт, то абавязкова памруць. Баяцца смерці і адкладваюць прыняцце гэтага сакрамэнту. Трэба шмат цярплівасці, каб растлумачыць, што гэты сакрамэнт нясе паяднанне з Богам, аздараўленне духоўнае, а таксама фізічнае, калі на тое Божая воля.

У Сусветны дзень хворага сакрамэнт намашчэння ўдзяляецца ў касцёле. У чым спецыфіка такога набажэнства?

Спачатку трэба заўважыць, што ўсе сакрамэнты, якімі распараджаецца Касцёл, злучаны непасрэдна або пасрэдна з сакрамэнтам Эўхарыстыі — павінны да яе прывесці. Таму звычайнай практыкай Каталіцкага Касцёла з’яўляецца спалучэнне сакрамэнтаў: хросту, канфірмацыі, намашчэння хворых, сужэнства, святарства з Эўхарыстыяй. Гэта звычайная практыка. Аднак жа найчасцей хворыя і ляжачыя асобы не могуць прыбыць у касцёл, таму неабходна выходзіць да іх.

Калі рэч ідзе пра Сусветны дзень хворых, то з 13 мая 1992 года прызначаны асаблівы дзень памяці і малітвы за хворых. Благаслаўлёны Ян Павел ІІ скіраваў заклік, каб адзін дзень у годзе скіраваць асаблівую ўвагу на тых, хто церпіць душой і целам. Выбраў гэтым днём 11 лютага — успамін Маці Божай з Люрд. У гэты дзень падчас святой Імшы, пасля гаміліі, павінен удзяляцца сакрамэнт намашчэння хворых усім прысутным хворым і людзям пажылога ўзросту.

Ці пашыраецца такім чынам пералік людзей, якія могуць атрымаць гэты сакрамэнт?

Хвілінку прызадумаўшыся, адкажу — так. У нейкім сэнсе «павялічваецца колькасць», бо прымаюць наогул усе старэйшыя людзі, якія прыходзяць у касцёл. Яны прымаюць гэты сакрамэнт раз на год, і такая практыка ўвайшла ў Касцёл. Аднак жа ўвесь час варта памятаць, што «пашыраюць пералік» прымаючых сакрамэнт хворых перш за ўсё тыя, хто раптоўна апынецца ў цяжкай хваробе або перад пагрозай смерці.

Што неабходна падрыхтаваць перад прыходам святара?

Па магчымасці, неабходна падрыхтаваць адпаведнае месца, дзе хворы зможа ўдзельнічаць у літургічнай цэлебрацыі. Належыць паставіць стол, засланы белым абрусам. Пасярэдзіне стала — размясціць крыж і дзве запаленыя свечкі на падсвечніках па абодвух баках ад яго. Пажадана, каб была асвячоная вада, крапіла і невялікая талерачка з двума або трыма камочкамі ваты для святара, каб мог выцерці пальцы пасля намашчэння алеем. (Варта нагадаць, што выкарыстаную вату належыць спаліць пасля абраду, з пашаны да благаслаўленага алею). Усё павінна знаходзіцца з боку стала так, каб у цэнтральнай яго частцы, калі ўдзяляецца св. Камунія, можна было змясціць Найсвяцейшы Сакрамэнт.

Уся сям’я хворага, малітоўна засяроджаная, павінна чакаць прыходу святара.

Як выглядае сакрамэнт намашчэння хворых?

Пасля прывітання з прысутнымі і хворым, святар, змясціўшы на стале Найсвяцейшы Сакрамэнт, кленчыць перад Ім разам з прысутнымі. Затым распачынае цэлебрацыю. Спачатку акрапляе асвячонай вадой хворага і, калі гэта магчыма і неабходна, святар выслухоўвае сакрамэнтальную споведзь хворага. Калі яе няма, наступае чын пакаяння, пасля якога чытаецца тэкст Святога Пісання, пададзены ў Парадку намашчэння хворых. Святар чытае малітву просьбы, пасля якой моўчкі ўскладвае рукі на галаву хворага. Калі алей быў благаслаўлены раней, святар кажа малітву падзякі над алеем. Затым святар бярэ святы алей і пазначае лоб і рукі хворага, кажучы:

«Праз гэтае святое намашчэнне і сваю бясконцую міласэрнасць няхай Пан умацуе цябе ласкаю Духа Святога (прысутныя адказваюць: Амэн). Няхай Пан вызваліць цябе ад грахоў, уратуе і міласціва падтрымае (прысутныя адказваюць: Амэн).  

Ці можа сям’я прасіць святара аб удзяленні сакрамэнту намашчэння хворых, калі хворы адмаўляецца, хоць з’яўляецца ахрышчаным?

Прасіць можна, але святар адмовіцца. У адносінах з Богам пануе вольнасць і любоў. Перш, чым пайсці да святара, родныя павінны заахвоціць хворага і растлумачыць, дзеля чаго патрэбны гэты сакрамэнт. Калі пагадзіцца, клікаць святара.

Святлана Жылевіч