• Агульныя ўводзіны
• Пасвячэнне дыяканаў
• Пасвячэнне прэзбітэраў
• Пасвячэнне біскупа

УВОДЗІНЫ

І. Значэнне пасвячэння

12. Моцаю біскупскага пасвячэння і праз іерархічную еднасць з Галавой і членамі Калегіі, выбраны становіцца членам біскупскай супольнасці.
Стан біскупаў мае пераемнасць ад апостальскай калегіі ў настаўніцтве і пастырскім кіраванні, і ў ім працягвае існаваць супольнасць Апосталаў¹¹. Біскупы «як наступнікі Апосталаў атрымліваюць ад Пана, якому дадзена ўся ўлада на небе і на зямлі, місію навучання ўсіх народаў і абвяшчэння Евангелля кожнаму стварэнню, каб усе людзі праз веру, хрост і спаўненне запаведзяў дасягнулі збаўлення (пар. Мц 28, 18)»¹². Калегія біскупаў, сабраная пад кіраўніцтвам адзінага галавы – Рымскага Пантыфіка, наступніка Пятра, выяўляе адзінства, разнастайнасць і ўсеагульнасць Хрыстовага статку¹³.

13. Асобныя біскупы, якія стаяць на чале мясцовых Касцёлаў, здзяйсняюць сваё пастырскае кіраванне над даручанаю ім часткаю народу Божага¹⁴; яны з’яўляюцца бачным пачаткам і падмуркам адзінства ў гэтых мясцовых Касцёлах, сфармаваных на падабенства ўсеагульнага Касцёла, у якіх існуе і з якіх складаецца каталіцкі Касцёл¹⁵.

14. Сярод галоўных абавязкаў біскупаў асабліва вылучаецца абвяшчэнне Евангелля, бо біскупы з’яўляюцца веснікамі веры, якія прыводзяць да Хрыста новых вучняў, і сапраўднымі настаўнікамі, якія абвяшчаюць даручанаму ім народу праўду, у якую належыць верыць і згодна з якой трэба жыць¹⁶. Праз служэнне слова яны перадаюць вернікам моц Бога дзеля іхняга збаўлення (пар. Рым 1, 16), а праз сакрамэнты асвячаюць верных: кіруюць удзяленнем хросту, з’яўляюцца першаснымі служыцелямі канфірмацыі, распарадчыкамі пасвячэнняў, кіраўнікамі пакаяльнай дысцыпліны. Надзеленыя паўнатою сакрамэнту пасвячэння, яны з’яўляюцца «эканомамі ласкі найвышэйшага святарства», асабліва ў Эўхарыстыі, якую самі ахвяруюць альбо дбаюць, каб яна ахвяроўвалася. Яны кіруюць кожнай правамоцнай цэлебрацыяй Эўхарыстыі, бо ў кожнай супольнасці алтара, дзякуючы святому служэнню біскупа, выяўляецца сімвал любові і адзінства Містычнага цела¹⁷.

ІІ. Абавязкі і паслугі

15. Абавязак усіх верных – маліцца за абранне для іх біскупа і за абранага біскупа. Гэта павінна адбывацца асабліва ў агульнай малітве падчас Імшы і ў малітвах Нешпараў.
Паколькі біскуп устанаўліваецца для ўсяго мясцовага Касцёла, на яго пасвячэнне неабходна запрашаць духавенства ды іншых вернікаў, каб як мага больш іх ўдзельнічала ў цэлебрацыі.

16. Згодна са старажытнай традыцыяй разам з галоўным пасвячаючым біскупам у цэлебрацыі пасвячэння павінны ўдзельнічаць яшчэ прынамсі два біскупы. Таму вельмі пажадана, каб усе прысутныя біскупы бралі ўдзел ва ўзвядзенні новаабранага ў найвышэйшае святарскае служэнне¹⁸, ускладаючы на яго рукі, прамаўляючы вызначаную частку малітвы пасвячэння і вітаючы яго пацалункам.
Такім чынам у пасвячэнні кожнага біскупа выяўляецца калегіяльны характар біскупскага стану.
Згодна са звычаем мітрапаліт пасвячае біскупа суфрагана, а мясцовы біскуп – дапаможнага біскупа.
Галоўны пасвячаючы біскуп прамаўляе малітву пасвячэння, у якой благаслаўляе Бога і заклікае Духа Святога.

17. На цэлебрацыі пасвячэння выбранаму асістуюць два прэзбітэры дыяцэзіі, для якой ён пасвячаецца: адзін з іх ад імя мясцовага Касцёла просіць галоўнага пасвячаючага біскупа ўдзяліць выбранаму пасвячэнне. Разам з біскупам, пасвячаным на гэтай цэлебрацыі, і з іншымі біскупамі гэтыя два прэзбітэры, і, наколькі магчыма, таксама іншыя прэзбітэры, асабліва з гэтай жа дыяцэзіі, канцэлебруюць эўхарыстычную літургію.

18.  Два дыяканы трымаюць над галавой выбранага кнігу Евангелля ў той час, калі прамаўляецца малітва пасвячэння.

ІІІ. Цэлебрацыя пасвячэння

19. Выбраны перад пасвячэннем павінен у адпаведны час удзельнічаць у рэкалекцыях.

20. Належыць, каб усе супольнасці дыяцэзіі, для якой пасвячаецца біскуп, былі адпаведным чынам падрыхтаваныя да цэлебрацыі пасвячэння.

21. Біскуп, які ставіцца на чале пэўнай дыяцэзіі, павінен прымаць пасвячэнне ў катэдральным касцёле. Дапаможныя біскупы, якія пасвячаюцца для служэння ў пэўнай дыяцэзіі, таксама павінны пасвячацца ў катэдральным касцёле альбо ў іншым больш значным касцёле дыяцэзіі.

22. Пасвячэнне біскупа павінна адбывацца з удзелам як мага большай колькасці верных у нядзелю ці ў свята, асабліва ў святы Апосталаў, калі толькі пастырскія меркаванні не схіляюць да выбару іншага дня. Але выключаюцца Пасхальны Трыдуум, Папяльцовая серада, увесь Вялікі тыдзень, а таксама Успамін усіх памерлых вернікаў.

23. Пасвячэнне адбываецца падчас урачыстай цэлебрацыі Імшы, якую ўзначальвае біскуп, пасля заканчэння літургіі слова перад эўхарыстычнай літургіяй.
Можа цэлебравацца абрадавая Імша Пры пасвячэнні духоўных асобаў, за выключэннем урачыстасцяў, нядзеляў Адвэнту, Вялікага посту і Велікоднага перыяду, дзён актавы Пасхі і святаў Апосталаў. Калі прыпадаюць гэтыя дні, цэлебруецца Імша з дня з уласнымі чытаннямі. Аднак у іншыя дні, калі не цэлебруецца абрадавая Імша, адно з чытанняў можна ўзяць з тых, якія прапануюцца ў Лекцыянарыі для абрадавай Імшы.
Агульная малітва прапускаецца, бо замест яе прамаўляецца літанія.

24. Пасля Евангелля мясцовы Касцёл вуснамі аднаго са сваіх прэзбітэраў просіць галоўнага пасвячаючага біскупа пасвяціць выбранага. Выбраны перад біскупамі і ўсімі вернікамі выказвае жаданне выконваць свой абавязак згодна з воляю Хрыста і Касцёла ў еднасці з біскупскім станам пад уладаю наступніка святога апостала Пятра. У літаніі ўсе просяць Божай ласкі для выбранага.

25. Праз ускладанне рук біскупаў і малітву пасвячэння выбранаму ўдзяляецца дар Духа Святога для выканання  біскупскага абавязку. Наступныя словы з’яўляюцца істотнымі і неабходнымі для сапраўднасці чыну: «А цяпер спашлі на гэтага выбранага тую моц, якая паходзіць ад Цябе, – Духа Найвышэйшага, якога Ты даў Твайму ўмілаванаму Сыну Езусу Хрысту і якога Ён даў святым Апосталам, каб яны ў розных месцах устанавілі Касцёл як Тваю святыню на хвалу і няспыннае праслаўленне імя Твайго».
Галоўны пасвячаючы біскуп прамаўляе малітву пасвячэння ад імя ўсіх прысутных біскупаў; словы, якія адносяцца да сутнасці пасвячэння, прамаўляюць усе біскупы, якія разам з галоўным пасвячаючым біскупам ускладаюць рукі на выбранага. Гэтыя словы належыць прамаўляць так, каб выразна быў чутны голас галоўнага пасвячаючага біскупа, а іншыя біскупы гавораць іх сцішаным голасам.

26. Ускладанне кнігі Евангелля на галаву прымаючага пасвячэнне падчас малітвы пасвячэння, а таксама ўручэнне кнігі пасвячанаму азначае вернае абвяшчэнне слова Божага як галоўнага абавязку біскупа. Намашчэнне галавы азначае асаблівы ўдзел біскупа ў святарстве Хрыста. Уручэнне персценя сімвалізуе вернасць біскупа Касцёлу – абранніцы Бога; ускладанне мітры – імкненне да святасці; уручэнне пастарала – абавязак кіравання даручаным яму Касцёлам.
Пацалунак, які прымае пасвячаны ад галоўнага пасвячаючага біскупа і ад усіх біскупаў, з’яўляецца нібы пячаццю, што зацвярджае яго прыняцце ў Калегію біскупаў.

27. Вельмі пажадана, каб біскуп, калі ён прымае пасвячэнне на тэрыторыі сваёй дыяцэзіі, кіраваў канцэлебрацыяй эўхарыстычнай літургіі. Калі ж пасвячэнне адбываецца ў іншай дыяцэзіі, кіруе канцэлебрацыяй галоўны пасвячаючы біскуп. У гэтым выпадку першае месца сярод канцэлебрантаў займае новапасвячаны біскуп.

IV. Што неабходна падрыхтаваць

28. Акрамя таго, што неабходна для цэлебрацыі Імшы, якую ўзначальвае біскуп, належыць падрыхтаваць:
а) кнігу з абрадамі пасвячэння;
б) тэксты малітвы пасвячэння для пасвячаючых біскупаў;
в) палатняны грэміял;
г) святое хрызма;
д) усё, што патрэбна для абмывання рук;
е) персцень, пастарал, мітру для выбранага і, калі неабходна, палій. Гэтыя адзнакі, за выключэннем палія, не трэба папярэдне асвячаць, паколькі яны ўручаюцца ў самім абрадзе пасвячэння.

29. Апрача катэдры галоўнага пасвячаючага біскупа належыць падрыхтаваць месцы для пасвячаючых біскупаў, для выбранага і для прэзбітэраў наступным чынам:
а) падчас літургіі слова галоўны пасвячаючы біскуп сядзіць на катэдры, іншыя пасвячаючыя біскупы – каля катэдры, з двух бакоў; выбраны – у адпаведным месцы ў прэзбітэрыі сярод прэзбітэраў, якія яму асістуюць;
б) пасвячэнне звычайна адбываецца перад катэдрай; аднак, калі для ўдзелу верных узнікае такая неабходнасць, месцы для галоўнага пасвячаючага біскупа ды іншых пасвячаючых біскупаў рыхтуюцца перад алтаром альбо ў іншым, больш зручным месцы; для выбранага і асістуючых яму прэзбітэраў месцы размяшчаюцца так, каб верныя добра бачылі літургічнае дзеянне.

30. Галоўны пасвячаючы біскуп, а таксама біскупы і канцэлебруючыя прэзбітэры апранаюць літургічнае адзенне, патрэбнае для цэлебрацыі Імшы.
Галоўны пасвячаючы біскуп можа пад арнат апрануць далматыку.
Выбраны апранае ўсе святарскія шаты, а таксама нагрудны крыж і далматыку.
Пасвячаючыя біскупы, якія не канцэлебруюць, апранаюць альбу, нагрудны крыж, стулу і, у залежнасці ад абставінаў, капу і мітру. Прэзбітэры, якія асістуюць выбранаму, калі не канцэлебруюць, апранаюць альбу і капу.
Колер літургічнага адзення павінен адпавядаць Імшы, якая цэлебруецца, альбо быць белым. Можна ўжываць таксама святочнае альбо больш урачыстае адзенне.

й

11. Пар. Conc. Vat. II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, № 22.
12. Тамсама, № 24.
13. Пар. тамсама, № 22.
14. Пар. тамсама, № 23.
15. Пар. тамсама.
16. Пар. тамсама, № 25.
17. Пар. тамсама, № 26.
18. Пар. тамсама, № 22.

1.  Ян 3, 5.
2.  S. Augustinus, Epist. 98, 5: PL 33, 362.
3.  Пар. Conc. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 68.
4.  Пар. Агульныя ўводзіны, n. 16.
5.  Пар. там жа, n. 23.

й

Хрысціянскае ўтаямнічанне. Агульныя ўводзіны.
Парадак хросту дзяцей

Парадак хросту дзяцей, дастасаваны для дыяцэзій Беларусі 

1.    Людзі, вызваленыя ад улады цемры праз сакрамэнты хрысціянскага ўтаямнічання, разам з Хрыстом памерлыя, разам з Ім пахаваныя і ўваскрэшаныя, прымаюць Духа ўсынаўлення і разам з усім народам Божым здзяйсняюць успамін смерці і змёртвыхпаўстання Пана¹.

2.    Праз хрост ужыўленыя ў Хрыста, яны становяцца народам Божым і, атрымаўшы адпушчэнне ўсіх грахоў, вырваныя з улады цемры, пераходзяць у стан усыноўленых дзяцей². Стаўшы новым стварэннем праз адраджэнне з вады і Духа Святога, яны называюцца і з’яўляюцца сынамі Божымі³. Пазначаныя дарам таго ж Духа ў канфірмацыі, яны яшчэ больш дасканала становяцца падобнымі да Пана і напаўняюцца Духам Святым, каб, несучы сведчанне пра Яго свету, як найхутчэй давесці да паўнаты Цела Хрыста⁴. Затым, беручы ўдзел у эўхарыстычным сходзе, яны спажываюць Цела Сына Чалавечага і п’юць Яго Кроў, каб атрымаць жыццё вечнае⁵  і выявіць адзінства народа Божага; а ахвяруючы сябе разам з Хрыстом, бяруць удзел ва ўсеагульнай ахвяры, якою з’яўляецца сама супольнасць адкупленых⁶, складзеная ў ахвяру Богу Найвышэйшым Святаром. Яны просяць таксама, каб праз больш поўнае дзеянне Духа Святога ўвесь чалавечы род прыйшоў да адзінства сям’і Божай⁷. Такім чынам тры сакрамэнты хрысціянскага ўтаямнічання спалучаюцца паміж сабою так, каб давесці да поўнай сталасці Хрыстовых вернікаў, якія спаўняюць у свеце і ў Касцёле пасланніцтва, даручанае ўсяму хрысціянскаму народу⁸.


І. ГОДНАСЦЬ ХРОСТУ

3.    Хрост, дзверы да жыцця і Валадарства Божага, з’яўляецца першым сакрамэнтам новага права, які Хрыстус даў усім, каб мелі жыццё вечнае⁹,
а затым разам з Евангеллем даверыў свайму Касцёлу, калі наказаў апосталам: «Ідзіце і навучайце ўсе народы, хрысцячы іх у імя Айца і Сына, і Духа Святога»¹⁰. Таму хрост перш за ўсё з’яўляецца сакрамэнтам той веры, у якой людзі, асветленыя ласкаю Духа Святога, даюць адказ на Евангелле Хрыста. Таму Касцёл лічыць сваім даўнім і асноўным абавязкам заахвочваць усіх:
і катэхуменаў, і бацькоў тых дзяцей, якія атрымліваюць хрост, і хросных да той сапраўднай і дзейснай веры, у якой, трымаючыся Хрыста, яны заключаюць альбо пацвярджаюць дамову Новага Запавету. Менавіта на гэта скіраванае як пастырскае навучанне катэхуменаў і падрыхтоўка бацькоў, так і літургія слова Божага, а таксама вызнанне веры падчас хросту.

4.    Апрача таго хрост — гэта сакрамэнт, праз які людзі далучаюцца да супольнасці Касцёла і разам будуюцца на жыллё Божае ў Духу Святым¹¹, становяцца каралеўскім святарствам і людам святым¹². Хрост — гэта таксама сакрамэнтальная повязь адзінства, якая яднае ўсіх, хто ім пазначаны¹³. Дзеля таго нязменнага ўздзеяння, якое выяўляе сам абрад сакрамэнту ў лацінскай літургіі, калі ў прысутнасці народа Божага ахрышчаных намашчаюць хрызмам, хрост павінен быць у найвышэйшай пашане ва ўсіх хрысціянаў,
і яго нікому нельга паўтараць, калі ён як сапраўдны быў удзелены нават адлучанымі братамі.

5.     Водная купель у слове жыцця¹⁴ — бо менавіта гэта і ёсць хрост — абмывае людзей ад усялякай заганы граху як першароднага, так і асабістага
і чыніць іх удзельнікамі Божай натуры¹⁵  і ўсыноўленымі дзецьмі¹⁶, бо хрост, як абвяшчаецца ў малітвах благаслаўлення вады, з’яўляецца купеллю адраджэння¹⁷ сыноў Божых, даючы ім нараджэнне звыш. Закліканне Найсвяцейшай Тройцы над тымі, хто прымае хрост, чыніць тое, што пазначаныя Яе імем прысвячаюцца Ёй і ўваходзяць у лучнасць з Айцом і Сынам, і Духам Святым. Да гэтага галоўнага абраду падрыхтоўваюць і вядуць біблійныя чытанні, малітва супольнасці і патройнае вызнанне веры.

6.     Хрост у значнай ступені пераўзыходзіць ачышчэнні, прадпісаныя Старым Запаветам, бо дае гэтыя вынікі моцаю таямніцы мукі і змёртвыхпаўстання Пана. А тыя, хто прымае хрост, з’яднаныя з Хрыстом падабенствам Яго смерці і пахаваныя разам з Ім у смерць¹⁸, таксама ў Ім вяртаюцца да жыцця і разам з Ім уваскрасаюць¹⁹. Бо ў хросце ўшаноўваецца і здзяйсняецца нішто іншае, як пасхальная таямніца, паколькі ў ім людзі пераходзяць ад смерці граху да жыцця. Таму ў абрадзе хросту, асабліва калі ён адбываецца ў Пасхальную вігілію ці ў нядзелю, павінна ззяць радасць змёртвыхпаўстання.


ІІ. АБАВЯЗКІ І ПАСЛУГІ
ПРЫ ЎДЗЯЛЕННІ ХРОСТУ

7.    Падрыхтоўка да хросту і хрысціянскае навучанне найбольш датычыць народа Божага, г. зн. Касцёла, які перадае і ўмацоўвае веру, прынятую ад апосталаў. Праз служэнне Касцёла Святы Дух кліча дарослых да Евангелля, а дзеці прымаюць хрост і выхоўваюцца ў веры таго ж Касцёла. Таму вельмі важна, каб ужо ў падрыхтоўцы да хросту са святарамі і дыяканамі супрацоўнічалі катэхеты ды іншыя свецкія людзі. Апрача таго, вельмі пажадана, каб пры ўдзяленні хросту народ Божы быў прадстаўлены не толькі хроснымі, бацькамі і блізкімі, але таксама, наколькі гэта магчыма, сябрамі
і членамі сям’і, суседзямі ды іншымі прадстаўнікамі мясцовага Касцёла. Усім належыць браць чынны ўдзел, каб выявіць супольную веру і супольную радасць, з якою новаахрышчаныя прымаюцца ў Касцёл.

8.     Згодна з найстаражытнейшым звычаем Касцёла, дарослы не можа быць дапушчаны да хросту без хроснага, абранага з хрысціянскай супольнасці, які павінен дапамагаць яму прынамсі ў апошняй падрыхтоўцы да прыняцця сакрамэнту, а пасля хросту клапаціцца, каб ён трываў у веры і ў хрысціянскім жыцці.
На хросце дзіцяці таксама павінен прысутнічаць хросны, які тады прадстаўляе і сям’ю прымаючага хрост, пашыраную духоўна, і Касцёл, нашую Маці, а пры неабходнасці павінен дапамагаць бацькам у тым, каб дзіця прыйшло да вызнавання веры і выяўляла яе сваім жыццём.

9.     Хросны бярэ ўдзел прынамсі ў апошніх абрадах катэхуменату і ў самім удзяленні хросту, каб пацвердзіць веру прымаючага хрост дарослага альбо каб разам з бацькамі вызнаць веру Касцёла, у якой прымае хрост дзіця.

10.     Апрача таго, з душпастырскіх меркаванняў хросны, выбраны катэхуменам ці сям’ёю, павінен мець такія якасці, якія дазволілі б яму выконваць узгаданыя ў № 9 літургічныя чыннасці. Ім можа быць той, хто:
1) быў вызначаны самім прымаючым хрост ці яго бацькамі, альбо тым, хто іх замяняе, альбо, калі іх няма, пробашчам ці іншым служыцелем, а таксама мае адпаведныя якасці і жаданне выконваць гэты абавязак;
2) дастаткова сталы для спаўнення гэтага абавязку; гэта значыць, што ён мае поўных шаснаццаць гадоў, калі толькі дыяцэзіяльным біскупам не будзе ўстаноўлены іншы ўзрост, альбо пробашчам ці іншым служыцелем з важнай прычыны не будзе зроблена выключэнне;
3) прыняў тры сакрамэнты хрысціянскага ўтаямнічання: хрост, канфірмацыю і Эўхарыстыю і вядзе жыццё, згоднае з вераю і абавязкам, які ён прымае на сябе;
4) не з’яўляецца бацькам ці маці прымаючага хрост;
5) з’яўляецца адным хросным ці адною хроснаю, хоць таксама можа быць і хросная маці, і хросны бацька;
6) належыць да каталіцкага Касцёла і права не забараняе яму спаўняць гэты абавязак. Той, хто ахрышчаны і прыналежыць да эклезіяльнай, але не каталіцкай супольнасці, можа быць дапушчаны толькі ў якасці сведкі хросту^19' і толькі, калі хросным (хроснаю) будзе каталік (каталічка). Што датычыць адлучаных братоў з усходніх Цэркваў, належыць браць пад увагу асаблівыя прадпісанні для ўсходніх Цэркваў.

11.    Звычайна хрост удзяляюць біскупы, святары і дыяканы.
1) Удзяляючы гэты сакрамэнт, яны павінны памятаць, што чыняць гэта
ў Касцёле ў імя Хрыста і моцаю Духа Святога. Таму яны павінны быць руплівымі ў абвяшчэнні слова Божага і ў здзяйсненні сакрамэнту.
2) Яны павінны пазбягаць усялякіх дзеянняў, якія слушна могуць быць успрынятыя вернікамі як праяўленне асаблівых адносінаў да пэўных асобаў²⁰.
3) За выключэннем выпадкаў неабходнасці, яны не могуць без належнага дазволу ўдзяляць хрост на чужой тэрыторыі нават тым, на каго распаўсюджваецца іх пастырская ўлада.

12.    Біскупы, галоўныя эканомы (dispensatores) Божых сакрамэнтаў
і кіраўнікі ўсяго літургічнага жыцця ў давераным ім Касцёле²¹, кіруюць удзяленнем хросту, у якім адкрываецца доступ да ўдзелу ў каралеўскім святарстве Хрыста²². Таму пажадана, каб яны не прапускалі нагоды, асабліва
ў Пасхальную вігілію, удзяляць хрост асабіста. Менавіта да іх абавязкаў належыць хрост дарослых і клопат пра іхнюю падрыхтоўку.

13.    Абавязак пастыраў — дапамагаць біскупу ў навучанні дарослых, якія былі ім даручаныя, і ва ўдзяленні ім хросту, калі толькі біскуп не вырашыць інакш. Апрача таго, да іх абавязкаў належыць падрыхтоўка і належная пастырская дапамога бацькам і хросным перад хростам дзяцей пры дапамозе катэхетаў ды іншых адпаведных свецкіх асобаў, а таксама ўдзяленне хросту дзецям.

14.     Іншыя прэзбітэры, а таксама дыяканы, якія з’яўляюцца супрацоўнікамі біскупа і пробашчаў у іх паслузе, падрыхтоўваюць да хросту і ўдзяляюць яго па распараджэнні альбо са згоды біскупа ці пробашча.

15.     Цэлебранту, асабліва калі прымаючых хрост вельмі шмат, могуць дапамагаць іншыя святары ці дыяканы, альбо таксама свецкія асобы, як гэта прадугледжана ў адпаведных частках абраду.

16.     У выпадку небяспекі для жыцця, а асабліва пры кананні, калі няма святара ці дыякана, можа, а часам і павінен удзяляць хрост кожны вернік,
і нават любы чалавек, кіруючыся належным намерам. Калі ж небяспека смерці не з’яўляецца непасрэднай, то сакрамэнт удзяляецца, наколькі гэта магчыма, вернікам і паводле карацейшага парадку, пададзенага ніжэй (№ 157-164). Пажадана, каб нават у гэтым выпадку сабралася невялікая супольнасць; альбо, наколькі гэта магчыма, хрост удзяляецца прынамсі ў прысутнасці аднаго ці двух сведкаў.

17.    Усе свецкія католікі, паколькі яны — члены святарскага народа, а асабліва бацькі і, з увагі на свае абавязкі, катэхеты, акушэркі і жанчыны, якія займаюцца дапамогаю сем’ям, сацыяльнымі праблемамі ці даглядам хворых, а таксама медыкі і хірургі павінны старацца ў меру сваіх здольнасцяў добра засвоіць правільны спосаб хросту ў надзвычайных выпадках. Іх павінны навучаць гэтаму пробашчы, дыяканы і катэхеты, а ў межах дыяцэзіі адпаведныя захады для іхняга навучання павінны прадугледзець біскупы.


ІІІ. Што неабходна для ўдзялення Хросту

18.     Вада для хросту павінна быць натуральнаю і чыстаю як для таго, каб паказаць сапраўднасць знаку, так і дзеля патрабаванняў гігіены.

19.     Хрысцільня ці чаша, у якой, паводле патрэбы, рыхтуецца вада для здзяйснення абраду ў прэзбітэрыі, павінна ззяць чысцінёю і прыгажосцю.

20.     Прадугледжваецца таксама, што, з увагі на мясцовыя ўмовы, вада, пры неабходнасці, можа падагравацца.

21.     За выключэннем выпадкаў неабходнасці, ні святар, ні дыякан не павінны хрысціць іншаю вадою, а толькі асвячанаю для гэтага. Калі асвячэнне адбылося ў Пасхальную вігілію, то асвячаная вада, наколькі гэта магчыма, захоўваецца і ўжываецца на працягу ўсяго Велікоднага перыяду для больш выразнага сцвярджэння сціслай еднасці гэтага сакрамэнту
з пасхальнай таямніцай. Пажадана, каб па-за Велікодным перыядам вада асвячалася пры кожным удзяленні хросту, каб у саміх словах асвячэння ясна выяўлялася таямніца збаўлення, якую ўшаноўвае і абвяшчае Касцёл. Калі хрысцільня зробленая так, што вада струменіць з яе, належыць асвяціць саму гэтую крыніцу.

22.    Нароўні можна ўжываць як абрад акунання, які больш дакладна азначае смерць і  змёртвыхпаўстанне Хрыста, так і абрад палівання вадою.

23.     Словы, якімі ў лацінскім Касцёле ўдзяляецца хрост, наступныя:
Я ЦЯБЕ ХРЫШЧУ Ў ІМЯ АЙЦА І СЫНА, І ДУХА СВЯТОГА.

24.    Для літургіі Божага слова рыхтуецца адпаведнае месца ў баптыстэрыі ці ў касцёле.

25.    Баптыстэрый, альбо месца, у якім струменіць крыніца з вадою для хросту, ці дзе гэтая вада захоўваецца, павінна быць прызначанае для хросту і ў поўнай меры годнае таго, каб хрысціяне адраджаліся там з вады і Духа Святога. Нягледзячы на тое, ці будзе яно ў пэўнай капліцы ўнутры касцёла альбо па-за ім, ці ў якойсьці частцы касцёла ў полі зроку вернікаў, яго належыць уладкаваць такім чынам, каб яно давала магчымасць для ўдзелу многіх вернікаў. Пасля заканчэння Велікоднага перыяду ў баптыстэрыі належыць
з пашанаю захоўваць пасхал і запальваць яго пры ўдзяленні хросту, каб ад яго можна было лёгка запальваць свечкі ахрышчаных.

26.     Пажадана, каб абрады пры ўдзяленні хросту, якія павінны адбывацца па-за баптыстэрыем, адбываліся ў розных месцах касцёла, якія лепей адпавядаюць колькасці прысутных і розным часткам літургіі хросту. Калі ж хрысцільная капліца не можа змясціць усіх катэхуменаў альбо ўсіх прысутных, то для тых частак хросту, якія звычайна адбываюцца ў баптыстэрыі, можна выбраць іншыя, больш адпаведныя, месцы ў касцёле.

27.     Наколькі гэта магчыма, хрост павінен удзяляцца ўсім нованароджаным разам, у адзін дзень. Але нельга без сур’ёзнай прычыны ў адзін дзень у тым самым касцёле ўдзяляць хрост больш за адзін раз.

28.    Пра час хросту як дарослых, так і дзяцей больш дакладна гаворыцца ў адпаведным месцы. Аднак удзяленне гэтага сакрамэнту павінна заўсёды выяўляць яго пасхальны характар.

29.     Пробашчы павінны дакладна і своечасова ўносіць у кнігу хросту імёны цэлебранта хросту, ахрышчаных, бацькоў і хросных, падаючы пры гэтым таксама месца і дзень удзялення хросту.


ІV. ДАСТАСАВАННІ, ЯКІЯ МОГУЦЬ УВОДЗІЦЦА
КАНФЕРЭНЦЫЯМІ БІСКУПАЎ

30.     На падставе Канстытуцыі пра святую Літургію (арт. 63b), Канферэнцыі Біскупаў маюць права падрыхтаваць у мясцовых Рытуалах раздзел, які адпавядаў бы цяперашняму раздзелу Рымскага Рытуала, з дастасаваннем да патрэбаў асобных рэгіёнаў. Пасля зацвярджэння Апостальскай Сталіцаю, яго можна будзе ўжываць у тых рэгіёнах, для якіх ён прызначаны.
У гэтай справе Канферэнцыі Біскупаў павінны:
1) Вызначыць дастасаванні, пра якія гаворыцца ў арт. 39 Канстытуцыі пра святую Літургію.
2) Старанна і разважліва разгледзець, што з традыцый і характару кожнага асобнага народа было б карысна захаваць; а таксама прапанаваць Апостальскай Сталіцы іншыя дастасаванні, якія яны лічаць карыснымі ці неабходнымі, і якія з яе згоды могуць быць уведзеныя.
3) Калі ва ўжо існуючых мясцовых Рытуалах ёсць нейкія ўласныя элементы, яны могуць захаваць ці дастасаваць іх з той умовай, каб яны адпавядалі Канстытуцыі пра святую Літургію і надзённым патрэбам.
4) Рыхтаваць пераклады тэкстаў такім чынам, каб яны сапраўды адпавядалі характару розных моваў і культураў, і дадаваць, наколькі гэта будзе мэтазгодным, адпаведныя мелодыі для спеву.
5) Дастасоўваць і дапаўняць Уводзіны да Рымскага Рытуала такім чынам, каб цэлебранты цалкам разумелі значэнне абрадаў і належна іх здзяйснялі.
6) У выданнях літургічных кніг, якія рыхтуюцца намаганнямі Канферэнцый Біскупаў, укладаць матэрыял такім чынам, каб гэта найбольш адпавядала пастырскім патрэбам.

31.    Перадусім беручы пад увагу нормы, пададзеныя ў №№ 37-40 і 65 Канстытуцыі пра святую Літургію, на тэрыторыях місій Канферэнцыі Біскупаў маюць права вырашаць, ці могуць элементы ўтаямнічання, якія існуюць у некаторых народаў, быць дастасаванымі да абраду хрысціянскага хросту і ці могуць яны быць у яго ўключанымі.

32.     Там, дзе Рымскі Рытуал хросту падае некалькі формулаў на выбар, мясцовыя Рытуалы могуць дадаваць іншыя падобныя формулы.

33.    Ва ўдзяленні хросту вялікую дапаможную ролю адыгрывае спеў: і таму, што абуджае духоўную еднасць прысутных, і таму, што спрыяе супольнай малітве, і, нарэшце, таму, што выяўляе пасхальную радасць, якая павінна напаўняць абрад. Таму Канферэнцыі Біскупаў павінны заахвочваць вопытных музыкаў і дапамагаць ім у тым, каб яны аздаблялі літургічныя тэксты адпаведнымі мелодыямі.


V. ДАСТАСАВАННІ, ЯКІЯ МОГУЦЬ УВОДЗІЦЦА
ЦЭЛЕБРАНТАМІ ХРОСТУ

34.     Пажадана, каб цэлебрант, беручы пад увагу абставіны, а таксама патрэбы і жаданні вернікаў, ахвотна выкарыстоўваў розныя магчымасці, якія даюцца яму ў абрадзе.
35.     Апрача тых дастасаванняў, якія прадугледжваюцца самім Рымскім Рытуалам у дыялогу і благаслаўленнях, цэлебрант можа, беручы пад увагу розныя абставіны, уводзіць іншыя, пра якія больш дакладна гаворыцца ва Уводзінах да хросту дарослых і да хросту дзяцей.

й 1   Conc. Vat. II, Decr. de activitate missionali Ecclesiae, Ad gentes, n. 14.
 2   Клс 1, 13; Рым 8, 15; Гал 4, 5; пар. Conc. Trid., Sess. VI, Decr. de iustificatione, cap. 4: Denz. 796 (1524).
 3   Пар. 1 Ян 3, 1.
 4   Пар. Conc. Vat. II, Decr. de activitate missionali Ecclesiae, Ad gentes, n. 36.
 5   Пар. Ян 6, 55.
 6   S. Augustinus, De Civitate Dei, X, 6: PL 41, 284; Conc. Vat. II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n. 11; Decr. de         presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, n. 2.
 7   Пар. Conc. Vat. II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n. 28.
 8   Пар. там жа, n. 31.
 9   Пар. Ян 3, 5.
 10 Мц 28, 19.
 11 Пар. Эф 2, 22.
 12 Пар. 1 П 2, 9.
 13 Пар. Conc. Vat. II, Decr. de Oecumenismo, Unitatis redintegratio, n. 22.
 14 Пар. Эф 5, 26.
 15 Пар. 2 П 1, 4.
 16 Пар. Рым 8, 15; Гал 4, 5.
 17 Пар. Ціт 3, 5.
 18 Пар. Рым 6, 5.4.
 19 Пар. Эф 2, 5.6.
 19' Пар. C.I.C., cann. 873 et 874 § 1 et § 2.
 20 Пар. Conc. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 32; Const. past. de Ecclesia in mundo huius                  temporis, Gaudium et spes, n. 29.
 21 Conc. Vat. II, Decr. de pastorali Episcoporum munere, Christus Dominus, n. 15.
 22 Conc. Vat. II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n. 26.

Змест

я Уступ

Раздзел І. Значэнне і годнасць цэлебрацыі Эўхарыстыі

Раздзел II. Структура Імшы, яе элементы і часткі

Раздзел ІІI. Абавязкі і паслугі на Імшы

Раздзел IV. Розныя формы цэлебрацыі Імшы

Раздзел V. Уладкаванне і аздабленне касцёла для цэлебрацыі Эўхарыстыі

Раздзел VI. Рэчы, неабходныя для цэлебрацыі Імшы

Раздзел VII. Выбар Імшы і яе частак

Раздзел VIII. Розныя Імшы і малітвы (ad diversa), а таксама Імшы за памерлых

Раздзел IX. Дастасаванні, якія знаходзяцца ў кампетэнцыі біскупаў і канферэнцый біскупаў

147. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 14.
148. Пар. там жа, n. 41.
149. Пар. Codex Іuris Canonici, can. 838 § 3.
150. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 24.
151. Пар. там жа, n. 36 § 3.
152. Пар. там жа, n. 112.
153. Пар. Агульныя нормы літургічнага года і календара, nn. 48-51, ніжэй, с. ...; S. Congr. pro Cultu Divino, Instr. Calendaria particularia, diei 24 iunii 1970, nn. 4, 8: A.A.S. 62 (1970), pp. 652-653.
154. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 106.
155. Пар. Агульныя нормы літургічнага года і календара, n. 46, ніжэй, с. ...; S. Congr. pro Cultu Divino, Instr. Calendaria particularia, diei 24 iunii 1970, n. 38: A.A.S. 62 (1970), p. 660.
156. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 37-40.
157. Пар. Congr. de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum, Instr. Varietates legitimae, diei 25 ianuarii 1994, nn. 54, 62-69: A.A.S. 87 (1995) pp. 308-309, 311-313.
158. Пар. там жа, nn. 66-68: A.A.S. 87 (1995) p. 313.
159. Пар. Congr. de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum, Instr. Varietates legitimae, diei 25 ianuarii 1994, nn. 26-27: A.A.S. 87 (1995) pp. 298-299.
160. Пар. Ioannes Paulus II, Litt. Ap. Vicesimus quintus annus, diei 4 decembris 1988, n. 16: A.A.S. 81 (1989) p. 912; пар. Congr. de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum, Instr. Varietates legitimae, diei 25 ianuarii 1994, nn. 2, 36: A.A.S. 87 (1990) pp. 288, 302.
161. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 23.
162. Пар. Congr. de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum, Instr. Varietates legitimae, diei 25 ianuarii 1994, n. 46: A.A.S. 87 (1995) p. 306.
163. Пар. там жа, n. 36: A.A.S. 87 (1995) p. 302.
164. Пар. там жа, n. 54: A.A.S. 87 (1995) pp. 308-309.
165. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 38; Paulus VI, Const. Ap. Missale Romanum: вышэй.

144. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 61.
145. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n. 54; Paulus VI, Adhort. Ap., Marialis cultus, diei 2 februarii 1974, n. 9: A.A.S. 66 (1974) pp. 122-123.
146. Пар. асабліва Codex Iuris Canonici, can. 1176-1185; Rituale Romanum, Ordo Exsequiarum, editio typica 1969.

141. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 51.
142. Missale Romanum, Ordo lectionum Missae, editio typica altera 1981, Praenotanda, n. 80.
143. Там жа, n. 81.

135. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 128.
136. Пар. Pontificale Romanum, Ordo Dedicationis ecclesiae et altaris, editio typica 1977, Ordo benedictionis calicis et patenae; Rituale Romanum, De Benedictionibus, editio typica 1984, Ordo benedictionis rerum quae in liturgicis celebrationibus usurpantur, nn. 1068-1084.
137. Пар. Rituale Romanum, De Benedictionibus, editio typica 1984, Ordo benedictionis rerum quae in liturgicis celebrationibus usurpantur, n. 1070.
138. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 128.
139. Пар. там жа.
140. Што датычыць асвячэння рэчаў, прызначаных для літургічнага ўжытку ў касцёлах, пар. Rituale Romanum, De Benedictionibus, editio typica 1984, pars III.
     

108. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 122-124; Decr. de Presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, n. 5; S. Congr. Rituum, Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n. 90: A.A.S. 56 (1964) p. 897; Instr. Encharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 24: A.A.S. 59 (1967) p. 554; Codex Iuris Canonici, can. 932 § 1.
109. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 123.
110. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 24: A.A.S. 59 (1967) p. 554.
111. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 123, 129; S. Congr. Rituum, Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n. 13c: A.A.S. 56 (1964) p. 880.
112. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 123.
113. Пар. там жа, n. 126; S. Congr. Rituum, Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n. 91: A.A.S. 56 (1964) p. 898.
114. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, nn. 97-98: A.A.S. 56 (1964) p. 899.
115. Пар. там жа, n. 91: A.A.S. 56 (1964) p. 898.
116. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n. 91: A.A.S. 56 (1964) p. 898.
117. Пар. там жа, n. 96: A.A.S. 56 (1964) p. 899.
118. Пар. Rituale Romanum, De Benedictionibus, editio typica 1984, Ordo benedictionis occasione data auspicandi novum ambonem, nn. 900-918.
119. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n. 92: A.A.S. 56 (1964J) p. 898.
120. Пар. Rituale Romanum, De Benedictionibus, editio typica 1984, Ordo benedictionis occasione data auspicandi novam cathedram seu sedem praesidentiae, nn. 880-899.
121. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n. 92: A.A.S. 56 (1964) p. 898.
122. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 32.
123. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Musicam sacram, diei 5 martii 1967, n. 23: A.A.S. 59 (1967) p. 307.
124. Пар. Rituale Romanum, De benedictionibus, editio typica 1984, Ordo benedictionis organi, nn. 1052-1067.
125. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 54: A.A.S. 59 (1967) p. 568; Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n. 95: A.A.S. 56 (1964) p. 898.
126. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 52: A.A.S. 59 (1967) p. 568; Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n. 95: A.A.S. 56 (1964) p. 898; S. Congr. de Sacramentis, Instr. Nullo umquam tempore, diei 28 maii 1938, n. 4: A.A.S. 30 (1938) pp. 199-200; Rituale Romanum, De sacra Communione et de cultu mysterii eucharistici extra Missam, editio typica 1973, nn. 10-11, Codex Iuris Canonici, can. 938 § 3.
127. Пар. Rituale Romanum, De Benedictionibus, editio typica 1984, Ordo benedictionis occasione data auspicandi novum tabernaculum eucharisticum, nn. 919-929.
128. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 55: A.A.S. 59 (1967) p. 569.
129. Там жа, n. 53: A.A.S. 59 (1967) p. 568; Rituale Romanum, De sacra Communione et de cultu mysterii eucharistici extra Missam, editio typica 1973, n. 9; Codex Iuris Canonici, can. 938 § 2; Ioannes Paulus II, Epist. Dominicae Cenae, diei 24 februarii 1980, n. 3: A.A.S. 72 (1980) pp. 117-119.
130. Пар. Codex Iuris Canonici, can. 940; S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 57: A.A.S. 59 (1967) p. 569; пар. Rituale Romanum, De sacra Communione et de cultu mysterii eucharistici extra Missam, editio typica 1973, n. 11.
131. Пар. асабліва S. Congr. de Sacramentis, Instr. Nullo umquam tempore, diei 28 maii 1938: A.A.S. 30 (1938) pp. 198-207; Codex Iuris Canonici, can. 934-944.
132. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 8.
133. Пар. Pontificale Romanum, Ordo Dedicationis ecclesiae et altaris, editio typica 1977, cap. IV, n. 10; Rituale Romanum, De Benedictionibus, editio typica 1984, Ordo ad benedicendas imagines quae fidelium venerationi publicae exhibentur, nn. 984-1031.
134. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Lturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 125.

91. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 41.
92. Пар. Caeremoniale Episcoporum, nn. 119-186.
93. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 42; Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n. 28; Decr. de Presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, n. 5; S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 26: A.A.S. 59 (1967) p. 555.
94. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 47: A.A.S. 59 (1967) p. 565.
95. Пар. там жа, n. 26: A.A.S. 59 (1967) p. 555; Instr. Musicam sacram, diei 5 martii 1967, nn. 16, 27: A.A.S. 59 (1967) pp. 305, 308.
96. Пар. Instructio interdicasterialis de quibusdam quaestionibus circa fidelium laicorum cooperationem sacerdotum ministerium spectantem, Ecclesiae de mysterio, diei 15 augusti 1997, art. 6: A.A.S. 89 (1997) p. 869.
97. Пар. S. Congr. pro Sacramentis et Cultu Divino, Instr. Inaestimabile donum, diei 3 aprilis 1980, n. 10: A.A.S. 72 (1980) p. 336; Instructio interdicasterialis de quibusdam quaestionibus circa fidelium laicorum cooperationem sacerdotum ministerium spectantem, Ecclesiae de mysterio, diei 15 augusti 1997, art. 8: A.A.S. 89 (1997) p. 871.
98. Пар. ніжэй, Дадатак, Абрад прызначэння асістэнта для аднаразовага ўдзялення святой Камуніі.
99. Пар. Caeremoniale Episcoporum, nn. 1118-1121.
100. Пар. Paulus VI, Litt. Apost. Ministeria quaedam, diei 15 augusti 1972: A.A.S. 64 (1972) p. 532.
101. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 57; Codex Iuris Canonici, can. 902.
102. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 47: A.A.S. 59 (1967) p. 566.
103. Пар. там жа, p. 565.
104. Пар. Benedictus XV, Const. Ap. Incruentum altaris sacrificium, diei 10 augusti 1915: A.A.S. 7 (1915) pp. 401-404.
105. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 32: A.A.S. 59 (1967) p. 558.
106. Пар. Conc. Oecum. Trid., Sessio XXI, 16 iulii 1562, Decr. de communione eucharistica, capp. 1-3: Denz.-Schцnm. 1725-1729.
107. Пар. там жа, cap. 2: Denz.-Schönm. 1728.

І. АБАВЯЗКІ ДУХОЎНАГА СТАНУ
ІІ. АБАВЯЗКІ НАРОДА БОЖАГА
ІІІ. АСАБЛІВЫЯ ПАСЛУГІ
ІV. РАЗМЕРКАВАННЕ АБАВЯЗКАЎ

91.    Эўхарыстычная цэлебрацыя — гэта дзеянне Хрыста і Касцёла, які з’яўляецца святым людам, з’яднаным пад кіраўніцтвам біскупа. Таму яна адносіцца да ўсяго Цела Касцёла, выяўляе яго і ўздзейнічае на яго; яна па-рознаму датычыць кожнага з яго асобных членаў, у залежнасці ад рознасці станаў, абавязкаў і чыннага ўдзелу⁷⁵. Такім чынам хрысціянскі народ, «абранае племя, каралеўскае святарства, святы люд, набыты народ», выяўляе сваю ўзаемазвязаную і іерархічную ўпарадкаванасць⁷⁶. Таму ўсе — і духавенства, і свецкія вернікі Хрыстовы, спаўняючы свой абавязак, павінны выконваць усё тое і толькі тое, што ім належыць⁷⁷.

І. АБАВЯЗКІ ДУХОЎНАГА СТАНУ

92.    Кожнай правамоцнай цэлебрацыяй Эўхарыстыі кіруе біскуп: альбо  асабіста, альбо праз сваіх памочнікаў — прэзбітэраў⁷⁸.
Калі біскуп удзельнічае ў Імшы з сабраным народам, найбольш пажадана, каб ён сам цэлебраваў Эўхарыстыю, яднаючы з сабою ў святым дзеянні святароў у якасці канцэлебрантаў. Гэта робіцца не дзеля павелічэння знешняй урачыстасці абраду, а дзеля таго, каб у больш яскравым святле паказаць таямніцу Касцёла — «сакрамэнту еднасці»⁷⁹.
Калі біскуп не цэлебруе Эўхарыстыі, а прызначае для гэтага кагосьці іншага, тады пажадана, каб ён сам, з нагрудным крыжам, апрануты ў стулу і капу паверх альбы, узначальваў літургію слова і ў канцы Імшы ўдзяліў благаслаўленне⁸⁰.

93.    Таксама прэзбітэр, які праз пасвячэнне мае ў Касцёле ўладу складаць ахвяру ў асобе Хрыста⁸¹, і таму ўзначальвае сабраную тут і цяпер супольнасць вернікаў, кіруе яе малітвай, абвяшчае ёй навіну аб збаўленні, яднае з сабою народ у складанні ахвяры Богу Айцу праз Хрыста ў Духу Святым, дае сваім братам хлеб жыцця вечнага і спажывае яго разам з імі. Цэлебруючы Эўхарыстыю, ён павінен служыць Богу з годнасцю і з пакорай і сваёй паставай, а таксама прамаўленнем словаў Божых паказваць вернікам жывую прысутнасць Хрыста.

94.    Пасля прэзбітэра першае месца сярод тых, хто прыслугоўвае на эўхарыстычнай цэлебрацыі, праз прынятае пасвячэнне займае дыякан, паколькі святы стан дыяканату ўжо ад першых апостальскіх часоў быў у вялікай пашане ў Касцёле⁸². На Імшы дыякан мае ўласныя абавязкі: абвяшчаць Евангелле, часам прапаведаваць слова Божае, прамаўляць інтэнцыі агульнай малітвы, прыслугоўваць святару, падрыхтоўваць алтар і выконваць сваё служэнне пры цэлебрацыі ахвяры, раздаваць вернікам Эўхарыстыю, асабліва ў постаці віна, а ў адпаведныя моманты падаваць знакі народу наконт жэстаў і паставаў цела.

ІІ. АБАВЯЗКІ НАРОДА БОЖАГА

95.    Падчас цэлебрацыі Імшы вернікі ўтвараюць святы люд, набыты народ, каралеўскае святарства, каб дзякаваць Богу і складаць беззаганную ахвяру не толькі праз рукі святара, але таксама разам з ім і вучыцца ахвяраваць саміх сябе⁸³. Трэба, каб яны імкнуліся выявіць гэта праз глыбокую пабожнасць і любоў да братоў, якія ўдзельнічаюць у тым жа самым літургічным дзеянні.
Вернікі павінны пазбягаць адасобленага жыцця альбо падзелу, усведамляючы, што маюць аднаго Айца ў нябёсах, і таму ўсе яны — браты між сабою.

96.    Яны павінны такім чынам утвараць адно цела, слухаючы слова Божае альбо прымаючы ўдзел у малітвах ці спевах, а асабліва ў супольным складанні ахвяры і ў супольным прыманні Камуніі са стала Пана. Гэтая еднасць добра выяўляецца ў агульных для ўсіх вернікаў жэстах і паставах цела.

97.    Вернікі не павінны адмаўляцца з радасцю служыць народу Божаму, калі іх просяць выконваць якую-небудзь асаблівую паслугу ці абавязак падчас літургічнага дзеяння.

ІІІ. АСАБЛІВЫЯ ПАСЛУГІ
Паслуга акаліта і абавязкі лектара

98.    Акаліт устаноўлены, каб прыслугоўваць пры алтары і дапамагаць святару і дыякану. Перш за ўсё, ён павінен падрыхтоўваць алтар і літургічнае начынне і, калі неабходна, ўдзяляць вернікам Эўхарыстыю, надзвычайным асістэнтам для ўдзялення якой ён з’яўляецца⁸⁴.
У паслузе пры алтары акаліт мае свае абавязкі (пар. № 187-193), якія павінен выконваць сам.

99.    Лектар устаноўлены для чытання тэкстаў са Святога Пісання, за выключэннем Евангелля. Ён можа таксама прамаўляць інтэнцыі агульнай малітвы, а калі адсутнічае псальміст, прамаўляць паміж чытаннямі псальм.
Падчас цэлебрацыі Эўхарыстыі лектар мае ўласны абавязак (пар. № 194-198), які павінен выконваць сам.

Іншыя абавязкі

100.    Калі няма ўстаноўленага акаліта, для паслугі пры алтары і для дапамогі святару і дыякану могуць прызначацца свецкія прыслугоўваючыя, якія носяць крыж, свечкі, кадзіла, хлеб, віно, ваду альбо таксама прызначаюцца надзвычайнымі асістэнтамі для ўдзялення святой Камуніі⁸⁵.
101.    Калі няма ўстаноўленага лектара, для чытання тэкстаў са Святога Пісання прызначаюцца іншыя свецкія асобы, якія сапраўды здольныя выконваць гэты абавязак і старанна падрыхтаваныя, каб вернікі, слухаючы боганатхнёныя чытанні, успрымалі сэрцам жывую і гарачую любоў да Святога Пісання⁸⁶.

102.    Абавязак псальміста — выконваць псальм альбо іншую біблійную песню, якая гучыць паміж чытаннямі. Каб псальміст мог належна выконваць свой абавязак, ён павінен мець здольнасць добра спяваць, а таксама правільна вымаўляць і гаварыць.

103.    Сярод вернікаў свой літургічны абавязак спаўняе гурт спевакоў (schola cantorum) альбо хор, які павінен клапаціцца пра належнае выкананне вызначаных яму частак у залежнасці ад роду спеваў і спрыяць чыннаму ўдзелу вернікаў у спеве⁸⁷. Сказанае пра гурт спевакоў падобным чынам датычыць і іншых выканаўцаў музыкі, асабліва арганіста.

104.    Пажаданая наяўнасць кантара альбо кіраўніка хору, які кіраваў бы спевам народа і падтрымліваў яго. Больш таго, калі няма хору, кантару належыць кіраваць рознымі спевамі з удзелам народа ў выкананні вызначаных яму частак⁸⁸.

105.    Літургічны абавязак выконваюць таксама:
а) Сакрыстыян, які старанна рыхтуе літургічныя кнігі, парамэнты (неабходныя літургічныя прыналежнасці) ды іншае, што патрэбна для цэлебрацыі Імшы.
б) Каментатар, які пры неабходнасці дае вернікам кароткія тлумачэнні і настаўленні, каб увесці іх у літургію і падрыхтаваць да лепшага яе разумення. Неабходна, каб словы каментатара былі старанна падрыхтаванымі, зразумелымі і выразнымі. Пры выкананні свайго абавязку каментатар стаіць у адпаведным месцы перад вернікамі, але не на амбоне.
в) Тыя, хто збірае ў касцёле ахвяраванні.
г) Тыя, хто ў некаторых краінах сустракае вернікаў каля дзвярэй касцёла, размяшчае іх на адпаведных месцах і падтрымлівае парадак падчас працэсій.

106.    Пажадана, каб, асабліва ў катэдральных і большых касцёлах, быў вызначаны пэўны адпаведны прыслугоўваючы ці кіраўнік цырымоній (caeremoniarum magister), які клапаціўся б пра належную арганізацыю святых дзеянняў і выкананне іх духоўнымі служыцелямі і свецкімі вернікамі годна, у адпаведным парадку і з пабожнасцю.

107.    Літургічныя абавязкі, якія не належаць святару ці дыякану і пра якія гаворыцца вышэй (№№ 100-106), могуць даручацца праз літургічнае благаслаўленне ці часовае прызначэнне таксама адпаведным свецкім асобам, выбраным пробашчам ці рэктарам касцёла⁸⁹. Што датычыць абавязку прыслугоўвання святару пры алтары, то ў гэтым неабходна захоўваць распараджэнні біскупа для ягонай дыяцэзіі.

ІV. РАЗМЕРКАВАННЕ АБАВЯЗКАЎ
І Падрыхтоўка цэлебрацыі

108.    Абавязак кіравання ва ўсіх яго частках, за выключэннем тых, якія ўласцівыя для Імшы з прысутнасцю біскупа (пар. вышэй, № 92), заўсёды павінен выконваць адзін і той жа святар.

109.    Калі ёсць некалькі асобаў, якія могуць выконваць тую ж самую паслугу, нічога не перашкаджае, каб яны размеркавалі паміж сабою розныя часткі гэтай паслугі ці абавязку і выконвалі іх. Напр., адзін дыякан можа выконваць часткі, прызначаныя для спеву, а іншы — прыслугоўваць пры алтары; калі ёсць некалькі чытанняў, іх можна падзяліць паміж некалькімі лектарамі і г.д. Але ніяк нельга, каб некалькі асобаў дзялілі між сабою адзін элемент цэлебрацыі, напр., каб тое ж самае чытанне чыталі дзве асобы, адна за адной, калі толькі мова не ідзе пра апісанне Мукі Пана.

110.    Калі на Імшы з народам ёсць толькі адзін прыслугоўваючы, то ён можа выконваць розныя абавязкі.

111.    Належная падрыхтоўка кожнай літургічнай цэлебрацыі павінна адбывацца паводле Імшала і іншых літургічных кнігаў старанна і ў згодзе ўсіх удзельнікаў: як у тым, што датычыць абрадаў, так і ў тым, што датычыць пастырскіх справаў і музыкі. Усё гэта робіцца пад кіраўніцтвам рэктара касцёла і з улікам меркавання вернікаў у тым, што датычыць непасрэдна іх. Святар, які кіруе цэлебрацыяй, заўсёды захоўвае права распараджацца тым, што знаходзіцца ў яго кампетэнцыі⁹0.

ф

75. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 26.
76. Пар. там жа, n. 14.
77. Пар. там жа, n. 28.
78. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, nn. 26, 28; Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 42.
79. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 26.
80. Пар. Caeremoniale Episcoporum, nn. 175-186.
81. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n. 28; Decretum de Presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, n. 2.
82. Пар. Paulus VI, Litt. Ap. Sacrum diaconatus Ordinem, diei 18 iunii 1967: A.A.S. 59 (1967) pp. 697-704; Pontificale Romanum, De Ordinatione Episcopi, presbyterorum et diaconorum, editio typica altera, 1989, n. 173.
83. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 48; S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 12: A.A.S. 59 (1967) pp. 548-549.
84. Пар. Codex Iuris Canonici, can. 910 § 2; Instructio interdicasterialis de quibusdam quaestionibus circa fidelium laicorum cooperationem sacerdotum ministerium spectantem, Ecclesiae de mysterio, diei 15 augusti 1997, art. 8: A.A.S. 89 (1997) p. 871.
85. Пар. S. Congr. de Disciplina Sacramentorum, Instr. Immensae caritatis, diei 29 ianuarii 1973, n. 1: A.A.S. 65 (1973) pp. 265-266; Codex Iuris Canonici, can. 230 § 3.
86. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 24.
87. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Musicam sacram, diei 5 martii 1967, n. 19: A.A.S. 59 (1967) p. 306.
88. Пар. там жа, n. 21: A.A.S. 59 (1967) pp. 306-307.
89. Пар. Pont. Cons. de Legum textibus interpretandis, responsio ad propositum dubium circa can. 230 § 2: A.A.S. 86 (1994) p. 541.
90. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 22.

І. АГУЛЬНАЯ СТРУКТУРА ІМШЫ
ІІ. РОЗНЫЯ  ЭЛЕМЕНТЫ  ІМШЫ
ІІІ. АСОБНЫЯ  ЧАСТКІ  ІМШЫ

AІ. АГУЛЬНАЯ СТРУКТУРА ІМШЫ

27.    На Імшы ці Вячэры Пана народ Божы збіраецца разам пад кіраўніцтвам святара, які ўвасабляе Хрыста, для цэлебрацыі ўспаміну пра Пана альбо эўхарыстычнай ахвяры³⁷. Таму перш за ўсё да мясцовай супольнасці святога Касцёла адносіцца абяцанне Хрыста: «Дзе двое альбо трое сабраныя ў імя Маё, там Я сярод іх» (Мц 18, 20). Бо пры цэлебрацыі Імшы, у якой вечна здзяйсняецца ахвяра крыжа³⁸, Хрыстус рэальна прысутнічае ў самім сходзе людзей, сабраных у Яго імя, у асобе святара, у сваім слове, а таксама сутнасна і бесперапынна ў эўхарыстычных постацях³⁹.

28.    У пэўным сэнсе Імша складаецца з дзвюх частак, а менавіта з літургіі слова і эўхарыстычнай літургіі, якія так цесна звязаны між сабою, што ўтвараюць адно культавае дзеянне⁴⁰. На Імшы падрыхтоўваецца стол слова Божага і Цела Хрыстовага, з якога верныя атрымліваюць навуку і падмацаванне⁴¹. Іншыя абрады адкрываюць альбо завяршаюць літургічнае дзеянне.

ІІ. РОЗНЫЯ  ЭЛЕМЕНТЫ  ІМШЫ

Чытанне і тлумачэнне слова Божага

29.    Калі ў Касцёле чытаецца Святое Пісанне, тады сам Бог прамаўляе да свайго народа і Хрыстус, прысутны ў сваім слове, абвяшчае Евангелле.
Таму ўсе павінны з павагаю слухаць чытанні слова Божага, якія з’яўляюцца вельмі важным элементам Літургіі. Аднак, хоць слова Божае ў чытаннях Святога Пісання скіравана да ўсіх людзей усіх часоў і можа быць зразумета імі, але яго больш поўнаму разуменню і дзейснасці спрыяе жывы выклад, гэта значыць гамілія, як частка літургічнага дзеяння⁴².

Малітвы і іншыя часткі Літургіі, прызначаныя для святара

30.    Сярод таго, што прызначаецца для святара, першае месца займае эўхарыстычная малітва, якая з’яўляецца вяршыняю ўсяго літургічнага дзеяння. Для святара прызначаныя таксама наступныя малітвы (orationes): калекта, малітва над дарамі і малітва пасля Камуніі. Гэтыя малітвы святар, які, увасабляючы Хрыста, узначальвае супольнасць, скіроўвае да Бога ад імя ўсяго святога люду і ўсіх прысутных⁴³. Таму яны слушна называюцца «малітвамі кіраўніка» (orationes praesidentiales).

31.    Святар, які выконвае абавязак кіраўніка сабранай супольнасці, таксама прамаўляе некаторыя настаўленні, прадугледжаныя ў самім абрадзе. Там, дзе гэта вызначаецца рубрыкамі, цэлебрант можа да пэўнай меры дастасоўваць гэтыя настаўленні для таго, каб яны адпавядалі разуменню ўдзельнікаў; але святару належыць дбаць пра тое, каб заўсёды захоўваць сэнс настаўлення, прапанаванага ў Імшале і выкладаць яго вельмі коратка. Святар, які ўзначальвае супольнасць, павінен таксама клапаціцца пра слова Божае і ўдзяляць благаслаўленне на заканчэнне. Апрача таго, ён можа некалькімі словамі ўводзіць верных у Імшу дня пасля ўступнага вітання і перад чынам пакаяння; у літургію слова — перад чытаннямі; у эўхарыстычную малітву — перад прэфацыяй, але ніколі падчас самой малітвы, а завяршыць усё святое дзеянне сваімі словамі перад рассыланнем вернікаў.

32.    Сама сутнасць «малітваў кіраўніка» патрабуе, каб яны вымаўляліся гучным і выразным голасам, а ўсе ўважліва іх слухалі⁴⁴. Таму, калі святар іх прамаўляе, не можа быць іншых малітваў альбо спеваў, не могуць гучаць арганы ці іншыя музычныя інструменты.

33.    Святар прамаўляе малітвы не толькі як кіраўнік ад імя Касцёла і сабранай супольнасці. Часам ён моліцца выключна ад свайго імя, каб спаўняць сваё служэнне з большай засяроджанасцю і пабожнасцю. Такія малітвы, якія падаюцца перад чытаннем Евангелля, падчас прыгатавання дароў, а таксама перад і пасля Камуніі святара, прамаўляюцца ціха.

Іншыя формулы, якія ўжываюцца падчас цэлебрацыі

34.    Паколькі цэлебрацыя Імшы па сваёй сутнасці носіць «супольнасны» («камунітарны»)характар⁴⁵, то вялікае значэнне маюць дыялогі паміж цэлебрантам і сабранымі вернікамі, а таксама акламацыі⁴⁶, бо яны з’яўляюцца не толькі знешнімі знакамі супольнай цэлебрацыі, але таксама ствараюць і падтрымліваюць еднасць паміж святаром і народам.

35.    Акламацыі і адказы вернікаў на прывітанні і малітвы святара ствараюць тую ступень чыннага ўдзелу, якая павінна захоўвацца сабранымі вернікамі ва ўсіх формах Імшы, каб ясна выяўлялася і падтрымлівалася дзеянне ўсёй супольнасці⁴⁷.

36.    Іншыя часткі Імшы,  якія прызначаныя для ўсёй сабранай супольнасці — гэта перш за ўсё чын пакаяння, вызнанне веры, агульная малітва і малітва Панская, — вельмі карысныя для выяўлення і падтрымкі чыннага ўдзелу вернікаў.

37.    З іншых формулаў:
а) некаторыя ўяўляюць сабою абрад альбо самастойны літургічны чын: такія, як гімн Хвала на вышынях, рэспансарыйны псальм, Аллелюя і спеў перад Евангеллем, Святы, акламацыя пасля кансэкрацыі, спеў пасля Камуніі;
б) а іншыя суправаджаюць якісьці абрад: такія, як спеў на ўваход, на ахвяраванне, на ламанне хлеба (Баранку Божы) і на Камунію.

Спосабы прамаўлення розных тэкстаў

38.    Чытаючы тэксты, прызначаныя для выразнага прамаўлення ўголас, святар, дыякан, лектар альбо ўсе вернікі павінны прыстасоўваць голас да віду самога тэксту (чытанне, малітва, настаўленне, акламацыя, спеў), а таксама да формы цэлебрацыі літургіі і да ступені ўрачыстасці. Неабходна таксама мець на ўвазе асаблівасці розных моваў і характэрныя рысы асобных народаў.
У рубрыках і ў нормах, якія падаюцца ніжэй, словы: казаць, гаварыць (dicere), вымаўляць, прамаўляць (proferre) адносяцца і да спеву, і да рэцытацыі з захаваннем вышэйпададзеных прынцыпаў.

Значэнне спеву

39.    Апостал заклікае Хрыстовых вернікаў, якія збіраюцца разам, чакаючы прыйсця свайго Пана, спяваць разам псальмы, гімны і духоўныя песні (пар. Клс 3, 16). Спеў — гэта выраз радасці сэрца (пар. Дз 2, 46). Таму слушна кажа св. Аўгустын: «Хто любіць, той спявае»⁴⁸, а ўжо ў старажытнасці стала прыказкай выслоўе: «Двойчы моліцца той, хто добра спявае».

40.    Неабходна надаваць спеву вялікую ўвагу ў цэлебрацыі Імшы, улічваючы пры гэтым характар народаў і здольнасці кожнай літургічнай супольнасці. Хоць не заўсёды неабходна, напр., у будзённых Імшах, спяваць усе тэксты, прызначаныя для спеву, але ўвогуле трэба клапаціцца пра тое, каб служыцелі і народ спявалі на цэлебрацыях, якія адбываюцца ў нядзелі і ў прадпісаныя святы.
Пры адборы частак, якія сапраўды павінны спявацца, аддаецца перавага тым, якія маюць большае значэнне, і перш за ўсё тым, якія спяваюцца святаром альбо дыяканам ці лектарам, а народ адказвае, ці тым, якія выконваюцца святаром разам з народам⁴⁹.

41.    Першае месца між іншымі роўнымі належыць грыгарыянскаму спеву, як уласціваму для рымскай Літургіі. Ні ў якім разе не выключаюцца іншыя віды сакральнай музыкі, асабліва поліфанія, калі толькі яны адпавядаюць духу літургічнага дзеяння і спрыяюць удзелу ўсіх вернікаў⁵⁰.
Паколькі ўсё часцей сустракаюцца разам вернікі розных нацыянальнасцяў, было б добра, каб яны ўмелі разам спяваць прынамсі некаторыя часткі парадку Імшы, асабліва сімвал веры і малітву Панскую на лацінскай мове, карыстаючыся больш простымі мелодыямі⁵¹.

Жэсты і паставы цела

42.    Жэсты і паставы цела як святара, дыякана і прыслугоўваючых, так і народа павінны быць скіраваныя на тое, каб уся цэлебрацыя вызначалася гожасцю і высакароднай прастатою, каб добра ўспрымалася сапраўднае і поўнае значэнне розных яе частак і забяспечваўся ўдзел у ёй усіх прысутных⁵².  Такім чынам, неабходна браць пад увагу тое, што вызначаецца гэтымі Агульнымі ўводзінамі і традыцыйнай практыкай рымскага абраду і што спрыяе агульнай духоўнай карысці Божага народа больш, чым задавальненню прыватных схільнасцяў ці жаданняў.
Аднолькавая пастава цела, якая павінна захоўвацца ўсімі ўдзельнікамі, — гэта знак еднасці членаў хрысціянскай супольнасці, сабраных на святую Літургію, бо яна выяўляе і падтрымлівае думкі і пачуцці ўдзельнікаў.

43.    Вернікі павінны стаяць ад пачатку спеву на ўваход, альбо калі святар падыходзіць да алтара, да калекты ўключна; падчас спеву Аллелюя перад Евангеллем; калі абвяшчаецца само Евангелле; калі адбываецца вызнанне веры і агульная малітва; а таксама ад закліку Маліцеся, браты і сёстры перад малітваю над дарамі і да канца Імшы, за выключэннем выпадкаў, пра якія гаворыцца ніжэй.
Вернікі сядзяць, калі гучаць чытанні перад Евангеллем і рэспансарыйны псальм, падчас гаміліі і калі адбываецца прыгатаванне дароў на ахвяраванне, а таксама, калі гэта дарэчы, падчас захавання маўчання пасля Камуніі.
Кленчаць яны падчас кансэкрацыі, калі толькі гэтаму не перашкаджаюць стан здароўя, недахоп месца, вялікая колькасць прысутных альбо іншыя слушныя прычыны. Тыя ж, хто не кленчыць падчас кансэкрацыі, робяць нізкі паклон у той час, калі святар кленчыць пасля кансэкрацыі.
Канферэнцыі Біскупаў, аднак, маюць права дастасоўваць жэсты і паставы цела, апісаныя ў Парадку Імшы, да характэрных рысаў і здаровых традыцый асобных народаў згодна з нормамі права⁵³. Неабходна толькі ўлічваць значэнне і характар адпаведнай часткі Імшы. Там, дзе ёсць звычай, каб народ кленчыў ад заканчэння акламацыі Святы аж да канца эўхарыстычнай малітвы, а таксама перад Камуніяй, калі святар гаворыць Вось Баранак Божы, яго рэкамендуецца захаваць.
Для дасягнення аднастайнасці ў жэстах і паставах цела падчас адной і той жа цэлебрацыі, вернікі павінны слухацца настаўленняў, якія даюць дыякан, свецкі прыслугоўваючы ці святар згодна з нормамі, устаноўленымі ў Імшале.

44.    Да жэстаў залічваюцца таксама такія дзеянні і перамяшчэнні, калі святар з дыяканам і прыслугоўваючымі падыходзіць да алтара; калі дыякан перад абвяшчэннем Евангелля прыносіць Евангеліярый ці кнігу Евангелля на амбону; калі вернікі прыносяць дары і прыступаюць да Камуніі. Гэтыя дзеянні і перамяшчэнні павінны здзяйсняцца годна і могуць суправаджацца адпаведным спевам паводле ўстаноўленых для кожнага з іх нормаў.

Маўчанне

45.    У належны час неабходна захоўваць сакральнае маўчанне, як частку літургічнага дзеяння⁵⁴. Характар гэтага маўчання залежыць ад часу, у які яно наступае ў асобных цэлебрацыях. Падчас чыну пакаяння і пасля закліку да малітвы кожны засяроджваецца ў сабе; пасля чытання альбо гаміліі ўсе коратка разважаюць над тым, што пачулі, а пасля Камуніі вернікі ў сваім сэрцы праслаўляюць Бога і моляцца.
Ужо перад самой цэлебрацыяй пажадана захоўваць маўчанне ў касцёле, у сакрыстыі і ў бліжэйшых да іх месцах, каб усе пабожна і належным чынам рыхтаваліся да святых абрадаў.

ІІІ. АСОБНЫЯ  ЧАСТКІ  ІМШЫ
А) Уступныя абрады

46.    Абрады, якія папярэднічаюць літургіі слова, а менавіта: уваход, вітанне, чын пакаяння, Пане, змілуйся (Kyrie, eleison), Хвала на вышынях і калекта маюць характар уступу, увядзення і падрыхтоўкі.
Мэта гэтых абрадаў у тым, каб вернікі, збіраючыся разам, утварылі еднасць і падрыхтаваліся да належнага слухання слова Божага і да годнай цэлебрацыі Эўхарыстыі.
У некаторых цэлебрацыях, якія спалучаюцца з Імшою паводле нормаў, пададзеных у літургічных кнігах, пачатковыя абрады прапускаюцца ці здзяйсняюцца асаблівым чынам.

Уваход

47.    Пасля таго, як збярэцца народ, калі ўваходзіць святар з дыяканам і прыслугоўваючымі, пачынаецца спеў на ўваход. Мэта гэтага спеву — распачаць цэлебрацыю Імшы, паспрыяць яднанню сабраных, унутрана падрыхтаваць іх да таямніцы літургічнага перыяду ці свята і суправаджаць працэсію святара з прыслугоўваючымі.

48.    Спеў на ўваход выконваецца хорам папераменна з народам альбо такім жа чынам кантарам і народам, альбо яго цалкам можа выконваць толькі народ ці толькі хор. Можа выкарыстоўвацца антыфона з адпаведным псальмам, узятыя з Рымскага градуала (Graduale romanum) ці са Звычайнага градуала (Graduale simplex), альбо іншая песня, якая адпавядае святому дзеянню, характару дня ці перыяду⁵⁵, тэкст якой ухвалены Канферэнцыяй Біскупаў.
Калі не выконваецца спеў на ўваход, то прамаўляецца антыфона, змешчаная ў Імшале. Яе могуць прамаўляць вернікі ці некаторыя з іх альбо лектар ці нават сам святар, які можа ўжыць яе ў якасці ўступнага настаўлення (пар. № 31).

Вітанне алтара і сабранага народа

49.    Прыйшоўшы да прэзбітэрыя, святар, дыяканы і прыслугоўваючыя вітаюць алтар нізкім паклонам.
Затым як выраз пашаны святар і дыякан цалуюць сам алтар, а святар можа акадзіць крыж і алтар.

50.    Пасля заканчэння спеву на ўваход святар, стоячы каля свайго месца, а разам з ім уся супольнасць робяць знак крыжа. Затым святар праз вітанне аб’яўляе сабранай супольнасці прысутнасць Пана. У гэтым вітанні і адказе народа выяўляецца таямніца сабранага Касцёла.
Пасля вітання святар альбо дыякан ці свецкі прыслугоўваючы можа некалькімі словамі ўвесці вернікаў у Імшу дня.

Чын пакаяння

51.    Затым святар заклікае да чыну пакаяння, які пасля кароткага часу маўчання здзяйсняе ўся супольнасць у форме агульнай споведзі, а святар завяршае яе адпушчэннем грахоў. Але гэтае адпушчэнне не мае дзейснасці сакрамэнту пакаяння.
У нядзелі, асабліва ў велікодны перыяд, замест звычайнага чыну пакаяння часам можа адбывацца асвячэнне вады і акрапленне ёю на ўспамін хросту⁵⁶.

Пане, змілуйся над намі (Kyrie, eleison)

52.    Пасля чыну пакаяння заўсёды пачынаецца Пане, змілуйся над намі, калі толькі гэтых словаў не было ўжо ў самім чыне пакаяння. Паколькі гэта спеў, у якім верныя заклікаюць Пана і просяць Ягонай міласэрнасці, выконваюць яго звычайна ўсе — гэта значыць у ім бярэ ўдзел народ, а таксама хор ці кантар.
Кожная акламацыя звычайна паўтараецца двойчы, аднак не выключаецца і большая колькасць паўтораў з увагі на характар розных моваў а таксама музыку ці іншыя абставіны. Калі Пане, змілуйся над намі спяваецца як частка чыну пакаяння, перад асобнымі акламацыямі ўстаўляецца «троп».

Хвала на вышынях

53.    Хвала на вышынях — гэта найстаражытнейшы і вельмі шанаваны гімн, якім Касцёл, сабраны ў Духу Святым, праслаўляе і моліць Бога Айца і Ягнё. Тэкст гэтага гімну нельга замяняць іншым. Пачынае яго святар, альбо, калі гэта мэтазгодна, кантар ці хор, а спяваюць яго ці ўсе разам, ці народ папераменна з хорам альбо толькі сам хор. Калі гімн не спяваецца, яго прамаўляюць усе разам альбо два хоры, якія адказваюць папераменна адзін аднаму.
Спяваецца альбо прамаўляецца ён у нядзелі, за выключэннем перыяду Адвэнту і Вялікага посту, ва ўрачыстасці і святы, а таксама на асаблівых, больш урачыстых, цэлебрацыях.

Калекта

54.    Затым святар запрашае народ да малітвы; усе разам са святаром нейкі момант захоўваюць маўчанне, каб усвядоміць, што стаяць перад Богам, і ў душы выказаць свае просьбы. Пасля гэтага святар прамаўляе малітву, якую прынята называць «калектай» і ў якой выяўляецца характар цэлебрацыі. Згодна са старажытнай традыцыяй Касцёла, гэтая малітва звычайна скіроўваецца да Бога Айца праз Хрыста ў Духу Святым⁵⁷ і завяршаецца трынітарнай, г.зн. даўжэйшай, канцоўкаю, такім чынам:
— калі яна скіраваная да Айца: Праз Пана нашага, Езуса Хрыста, Твайго Сына, які з Табою жыве і валадарыць у еднасці Духа Святога, Бог, праз усе вякі вечныя;
— калі скіраваная да Айца, але ў канцы яе ўспамінаецца Сын: Які з Табою жыве і валадарыць у еднасці Духа Святога, Бог, праз усе вякі вечныя;
— калі скіраваная да Сына: Які жывеш і валадарыш з Богам Айцом у еднасці Духа Святога, Бог, праз усе вякі вечныя.
Народ, далучаючыся да малення, праз акламацыю Амэн робіць гэтую малітву сваёй.
На Імшы заўсёды прамаўляецца толькі адна калекта.

Б) Літургія слова

55.    Галоўную частку літургіі слова складаюць чытанні, узятыя са Святога Пісання, з суправаджальнымі спевамі. Гамілія, вызнанне веры і агульная малітва, альбо малітва вернікаў, развіваюць і завяршаюць літургію слова. У чытаннях, якія тлумачацца ў гаміліі, Бог прамаўляе да свайго народа⁵⁸, адкрывае таямніцу адкуплення і збаўлення, а таксама дае духоўны пасілак; а Хрыстус сам прысутнічае праз сваё слова сярод вернікаў⁵⁹. Гэтае Божае слова народ засвойвае ў маўчанні і ў песнях, далучаецца да яго ў вызнанні веры, а, пажыўлены ім, у агульнай малітве ўзносіць свае просьбы аб патрэбах усяго Касцёла і за збаўленне ўсяго свету.

Маўчанне

56.    Літургія слова павінна цэлебравацца такім чынам, каб спрыяць разважанню (медытацыі), а таму, безумоўна, трэба пазбягаць усялякай паспешнасці, якая перашкаджае засяродзіцца. Для гэтага служаць таксама кароткія хвіліны маўчання, дастасаваныя да сабранай супольнасці, падчас якіх з дапамогаю Духа Святога сэрцам успрымаецца Божае слова і праз малітву рыхтуецца адказ на яго. Такія хвіліны маўчання можна захоўваць пасля першага і другога чытання, а таксама пасля заканчэння гаміліі⁶⁰.

Біблійныя чытанні

57.    У чытаннях для вернікаў рыхтуецца стол слова Божага і адкрываюцца біблійныя скарбы⁶¹. Таму пажадана захоўваць паслядоўнасць біблійных чытанняў, у якой выяўляецца адзінства абодвух Запаветаў і гісторыі збаўлення; нельга таксама замяняць чытанні і рэспансарыйны псальм, якія змяшчаюць слова Божае, іншымі, не біблійнымі тэкстамі⁶².

58.    У цэлебрацыі Імшы з народам чытанні заўсёды чытаюцца з амбоны.

59.    Згодна з традыцыяй, абавязак чытання з’яўляецца абавязкам не кіраўніка, а прыслугоўваючых. Таму чытанні належыць чытаць лектару, а Евангелле абвяшчае дыякан альбо, калі яго няма, іншы святар. Калі ж няма ні дыякана, ні іншага святара, то Евангелле чытае сам цэлебруючы святар; а калі таксама няма адпаведнага лектара, то цэлебруючы святар павінен чытаць і іншыя чытанні.
Пасля кожнага чытання той, хто чытае, прамаўляе акламацыю, а сабраны народ, адказваючы на яе, аддае пашану Божаму слову, успрынятаму з вераю і ўдзячнаю душою.

60.    Чытанне Евангелля з’яўляецца вяршыняй літургіі слова. Сама Літургія вучыць, што чытанню Евангелля павінна аддавацца найвышэйшая пашана, паколькі вылучае і адзначае яго сярод іншых чытанняў спецыяльным гонарам: служыцелі, вызначаныя для яго абвяшчэння, благаслаўляюцца святаром альбо рыхтуюцца праз малітву, верныя ж сваімі акламацыямі прымаюць і вызнаюць, што Хрыстус — прысутны і прамаўляе да іх, а само чытанне яны слухаюць стоячы; Евангеліярыю аддаюцца знакі пашаны.

Рэспансарыйны псальм

61.    Пасля першага чытання ідзе рэспансарыйны псальм, які з’яўляецца інтэгральнай часткаю літургіі слова і мае вялікае літургічнае і пастырскае значэнне, паколькі спрыяе разважанню (медытацыі) над Божым словам.
Рэспансарыйны псальм адпавядае асобным чытанням і звычайна бярэцца з лекцыянарыя.
Пажадана, каб рэспансарыйны псальм спяваўся, ці каб спявалася прынамсі тое, што адносіцца да адказу народа. Таму псальміст альбо кантар, які выконвае псальм, выконвае верш псальма на амбоне альбо ў іншым адпаведным месцы. Уся супольнасць, седзячы, слухае псальм і звычайна прымае ўдзел, паўтараючы рэфрэн, калі толькі псальм не выконваецца спрошчаным спосабам, г.зн. без рэфрэна. Але для таго, каб народ мог лягчэй выконваць рэфрэн псальму,  для розных літургічных перыядаў альбо для розных станаў святых выбраныя пэўныя тэксты рэфрэнаў і псальмаў, якія, калі псальм спяваецца, можна выкарыстоўваць замест тэкстаў, адпаведных чытанню. Калі псальм не можа спявацца, ён прамаўляецца такім  чынам, каб як найбольш спрыяць разважанню (медытацыі) над словам Божым.
Замест псальма, вызначанага ў лекцыянарыі, можа спявацца таксама рэспансарыйны градуал з Рымскага градуала альбо рэспансарыйны ці аллелюйны псальм са Звычайнага градуала, як апісана ў гэтых кнігах.

Акламацыя перад чытаннем Евангелля

62.    Пасля чытання, якое ідзе непасрэдна перад Евангеллем, спяваецца Аллелюя альбо іншы вызначаны ў рубрыках спеў, у адпаведнасці з літургічным перыядам. Такая акламацыя ўтварае абрад ці асобнае дзеянне. У ёй супольнасць вернікаў прымае і вітае Пана, які будзе прамаўляць да іх у Евангеллі, і ў спеве вызнае сваю веру. Вядзе спеў акламацыі хор ці кантар і ўсе спяваюць яе стоячы, а калі дазваляюць абставіны, яна паўтараецца. Верш спявае хор ці кантар.
а) Аллелюя спяваецца ва ўсе перыяды, апрача Вялікага посту. Вершы бяруцца альбо з лекцыянарыя, альбо з градуала.
б) У час Вялікага посту замест Аллелюя спяваецца верш перад Евангеллем, пададзены ў лекцыянарыі. Можа спявацца таксама іншы псальм ці трактус так, як падаецца ў градуале.

63.    Калі перад Евангеллем толькі адно чытанне:
а) у перыяд, калі ўжываецца Аллелюя, можна браць альбо аллелюйны псальм, альбо псальм і Аллелюя з ягоным вершам;
б) у перыяд, калі не ўжываецца Аллелюя, можна браць альбо псальм і верш перад Евангеллем, альбо толькі псальм;
в) Аллелюя альбо верш перад Евангеллем, калі яны не спяваюцца, можна прапускаць.

64.    Секвенцыя, якая, за выключэннем дзён Пасхі і Спаслання Духа Святога, з’яўляецца неабавязковай, спяваецца пасля Аллелюя.

Гамілія

65.    Гамілія — гэта частка Літургіі. Яна вельмі пажаданая⁶³, паколькі гэта — неабходны элемент, які ўмацоўвае хрысціянскае жыццё. Гэта можа быць тлумачэнне якогасьці аспекту чытання Святога Пісання альбо іншага тэксту, узятага з Парадку Імшы ці з уласных Імшаў дня, у залежнасці ад цэлебраванай таямніцы альбо асаблівых патрэбаў слухачоў⁶⁴.

66.    Гамілію звычайна прамаўляе сам цэлебруючы святар; ён можа даручыць гэта канцэлебруючаму святару альбо, калі гэта мэтазгодна, таксама дыякану, але ніколі — свецкай асобе65. У асаблівых выпадках і з паважнай прычыны гамілію можа прамовіць таксама біскуп альбо святар, які ўдзельнічае ў цэлебрацыі і можа канцэлебраваць.
У нядзелі і прадпісаныя святы гамілію неабходна прамаўляць на ўсіх Імшах, якія цэлебруюцца з удзелам народа, і нельга прапускаць гаміліі без сур’ёзнай прычыны. У іншыя дні яна таксама пажаданая, асабліва ў будні Адвэнту, Вялікага посту і Велікоднага перыяду, а таксама ў іншыя святы і пры іншых выпадках, калі ў Касцёле збіраецца вялікая колькасць людзей⁶⁶.
Пасля гаміліі пажадана кароткі час захоўваць маўчанне.

Вызнанне веры

67.    Сімвал, альбо вызнанне веры, накіраваны на тое, каб увесь сабраны народ адказаў на Божае слова, абвешчанае ў чытаннях са Святога Пісання і выкладзенае ў гаміліі, а таксама, прамаўляючы праўды веры ў форме, зацверджанай для літургічнага ўжытку, ушанаваў і вызнаў вялікія таямніцы веры перш, чым распачнецца іх цэлебрацыя ў Эўхарыстыі.

68.    Сімвал веры спяваецца ці прамаўляецца святаром разам з народам у нядзелі і ва ўрачыстасці. Ён можа прамаўляцца таксама на асаблівых, больш урачыстых цэлебрацыях.
Калі вызнанне веры спяваецца, то яго пачынае святар альбо, калі гэта мэтазгодна, кантар ці хор; а спяваюць яго альбо ўсе разам, альбо народ папераменна з хорам.
Калі вызнанне веры не спяваецца, то яго прамаўляюць усе разам, альбо два хоры, якія адказваюць папераменна адзін аднаму.

Агульная малітва

69.    У агульнай малітве, альбо малітве вернікаў, народ пэўным чынам дае адказ на прынятае з верай Божае слова і, выконваючы абавязак свайго атрыманага праз хрост святарства, ахвяруе Богу малітвы за збаўленне ўсіх людзей. Важна прамаўляць гэтую малітву на Імшах з народам такім чынам, каб узносіліся просьбы за святы Касцёл, за тых, хто намі кіруе, за прыгнечаных цяжкімі жыццёвымі абставінамі, за ўсіх людзей і за збаўленне ўсяго свету⁶⁷.

70.    Звычайна захоўваецца такая чарговасць інтэнцый:
а) аб патрэбах Касцёла;
б) за кіруючых дзяржавамі і за збаўленне ўсяго свету;
в) за прыгнечаных жыццёвымі цяжкасцямі;
г) за мясцовую супольнасць.
Але на некаторых асаблівых цэлебрацыях, як, напрыклад, пры канфірмацыі, сужэнстве, пахаванні парадак інтэнцый можа дастасоўвацца да гэтых падзей.

71.    Абавязак цэлебруючага святара ў тым, каб са свайго месца кіраваць малітваю. Ён уводзіць у малітву кароткім уступам, у якім запрашае вернікаў маліцца, і завяршае яе заключнаю малітваю. Інтэнцыі, якія прапануюцца, павінны быць прадуманымі, укладзенымі з мудрай шчырасцю ў некалькіх словах і прадстаўляць маленне ўсёй супольнасці.
Звычайна яны прамаўляюцца з амбоны ці з іншага прыдатнага месца дыяканам, кантарам ці лектарам, альбо свецкім вернікам⁶⁸.
Народ стоячы выяўляе сваю малітву альбо ў агульнай інвакацыі пасля асобных інтэнцый, альбо молячыся ў маўчанні.

В) Эўхарыстычная літургія

72.    На Апошняй Вячэры Хрыстус устанавіў ахвяру і пасхальную гасціну, праз якую ў Касцёле становіцца заўсёды прысутнай ахвяра крыжа, калі святар, увасабляючы Хрыста Пана, спаўняе тое, што ўчыніў сам Пан і што Ён даручыў спаўняць вучням на ўспамін пра сябе⁶⁹.
Хрыстус узяў хлеб і келіх, падзякаваў, паламаў і даў сваім вучням, кажучы: «Бярыце, ешце, піце; гэта — Цела Маё; гэта — келіх Крыві Маёй. Гэта чыніце на Маю памяць». Таму Касцёл такім чынам упарадкаваў усю цэлебрацыю эўхарыстычнай літургіі, што яе часткі адпавядаюць гэтым словам і дзеянням Хрыста, а менавіта:
1) Падчас прыгатавання дароў на алтар прыносяцца хлеб і віно з вадою, г.зн. тыя элементы, якія ўзяў у свае рукі Хрыстус.
2) Падчас эўхарыстычнай малітвы аддаецца падзяка Богу за ўсю справу збаўлення, а прынесеныя дары становяцца Целам і Крывёю Хрыста.
3) Праз ламанне хлеба і праз Камунію верныя, колькі б шмат іх не было, з аднаго хлеба прымаюць Цела і з аднаго келіха — Кроў Пана такім жа чынам, як апосталы — з рук самога Хрыста.

Прыгатаванне дароў

73.    На пачатку эўхарыстычнай літургіі да алтара прыносяцца дары, якія стануць Целам і Крывёю Хрыста.
Спачатку рыхтуецца алтар альбо стол Пана як цэнтр усёй эўхарыстычнай літургіі⁷⁰. На ім змяшчаецца карпарал, пурыфікатар, імшал і келіх, калі толькі келіх не рыхтуецца на століку.
Затым прыносяцца ахвярныя дары; вельмі добра, калі хлеб і віно даюць вернікі, а святар альбо дыякан прымаюць іх у адпаведным месцы, каб затым прынесці на алтар. Хоць верныя ўжо не прыносяць для Літургіі свайго хлеба і віна, як гэта было раней, аднак абрад іх прынясення захоўвае сваю моц і духоўнае значэнне.
Прымаюцца таксама грошы альбо іншыя дары для бедных ці для касцёла, прынесеныя вернікамі альбо сабраныя ў касцёле. Таму гэтыя дары змяшчаюцца ў адпаведным месцы па-за эўхарыстычным сталом.

74.    Працэсію, у якой прыносяцца дары, суправаджае спеў на ахвяраванне (пар. № 37, б), які працягваецца прынамсі да складання дароў на алтары. Нормы спеву тут такія ж, як і для спеву на ўваход (пар. № 48). Спеў заўсёды можа гучаць падчас абрадаў на ахвяраванне, нават калі не адбываецца працэсія з дарамі.

75.    Святар складае хлеб і віно на алтары, прамаўляючы пры гэтым устаноўленыя малітвы. Ён можа таксама акадзіць дары, змешчаныя на алтары, а затым крыж і сам алтар. Гэта павінна азначаць, што ахвяраванне Касцёла і яго малітва ўзыходзяць як дым кадзіла перад аблічча Бога. Потым дыякан альбо іншы прыслугоўваючы можа акадзіць святара — дзеля ягонага святога служэння — і народ — з увагі на яго хросную годнасць.

76.    Затым святар абмывае рукі збоку алтара. Гэты абрад выражае жаданне ўнутранага ачышчэння.

Малітва над дарамі

77.    Пасля складання ахвярных дароў і заканчэння абрадаў, якія яго суправаджаюць, святар запрашае вернікаў, каб яны маліліся разам з ім. Гэтае запрашэнне і малітва над дарамі завяршаюць прыгатаванне дароў і падрыхтоўваюць да эўхарыстычнай малітвы.
На Імшы прамаўляецца толькі адна малітва над дарамі, якая завяршаецца карацейшаю канцоўкаю, а менавіта: Праз Хрыста, Пана нашага; калі ж у канцы яе успамінаецца Сын, то: Які жыве і валадарыць на векі вечныя. Народ, далучаючыся да малення, праз акламацыю Амэн робіць гэтую малітву сваёй.

Эўхарыстычная малітва

78.    Цяпер пачынаецца цэнтральная і кульмінацыйная частка ўсяго літургічнага дзеяння: сама эўхарыстычная малітва, г.зн. малітва падзякі і асвячэння. Святар запрашае народ узнесці сэрцы да Пана ў малітве і складанні падзякі і яднае народ з сабою ў малітве, якую ён ад імя ўсёй супольнасці праз Езуса Хрыста ў Духу Святым скіроўвае да Бога Айца. Сэнс гэтай малітвы ў тым, каб уся супольнасць верных паядналася з Хрыстом у вызнаванні велічных справаў Божых і ў складанні ахвяры. Ад усіх патрабуецца слухаць эўхарыстычную малітву з пашанаю і ў маўчанні.

79.    Галоўныя элементы, з якіх складаецца эўхарыстычная малітва, можна падзяліць наступным чынам:
а) Падзяка (якая асабліва выказваецца ў прэфацыі), у якой святар ад імя ўсяго народа святога ўслаўляе Бога Айца і дзякуе Яму за ўсю справу збаўлення альбо  за нейкі яе асаблівы аспект у адпаведнасці з характарам дня, свята альбо перыяду.
б) Акламацыя, у якой уся супольнасць, яднаючыся з нябеснымі моцамі, спявае Святы. Гэтая акламацыя, якая з’яўляецца часткай самой эўхарыстычнай малітвы, прамаўляецца ўсім народам разам са святаром.
в) Эпіклеза, у якой праз асаблівыя заклікі Касцёл просіць моц Святога Духа асвяціць дары, прынесеныя людзьмі, каб яны сталі Целам і Крывёю Хрыста, і каб беззаганная ахвяра, прынятая на Камуніі, паслужыла збаўленню тых, хто будзе ў ёй удзельнічаць.
г) Апісанне ўстанаўлення і кансэкрацыя: праз словы і дзеянні Хрыста здзяйсняецца ахвяра, якую сам Хрыстус устанавіў на Апошняй Вячэры, калі склаў у ахвяру сваё Цела і Кроў у постацях хлеба і віна і даў іх есці і піць апосталам, наказаўшы ім заўсёды здзяйсняць гэтую таямніцу.
д) Анамнэза, у якой Касцёл, спаўняючы наказ, які атрымаў ад Хрыста Пана праз апосталаў, успамінае самога Хрыста, асабліва ўшаноўваючы Яго благаслаўлёную муку, хвалебнае змёртвыхпаўстанне і ўнебаўшэсце.
е) Ахвяраванне: Касцёл, спраўляючы гэты ўспамін, сабраўшыся тут і цяпер, складае Богу Айцу ў Духу Святым беззаганную ахвяру. Касцёл імкнецца да таго, каб вернікі не толькі складалі беззаганную ахвяру, але таксама вучыліся ахвяраваць сябе саміх⁷¹ і з кожным днём праз Хрыста ўсё шчыльней ядналіся з Богам і між сабою так, каб нарэшце Бог быў усім ва ўсіх⁷².
ж) Малітвы заступніцтва, праз якія выражаецца тое, што Эўхарыстыя цэлебруецца ў лучнасці з усім Касцёлам — як нябесным, так і зямным — і што ахвяра складаецца за яго і за ўсіх яго членаў, жывых і памерлых, якія былі пакліканыя да ўдзелу ў адкупленні і збаўленні, здабытым праз Цела і Кроў Хрыста.
з) Заключная даксалогія, у якой здзяйсняецца ўслаўленне Бога, і якую народ пацвярджае і заканчвае акламацыяй Амэн.

Абрад Камуніі

80.    Паколькі цэлебрацыя Эўхарыстыі — гэта пасхальная гасціна, належыць, каб, згодна з наказам Пана, верныя, адпаведным чынам падрыхтаваныя, прымалі Яго Цела і Кроў як духоўны пасілак. На гэта накіравана ламанне хлеба, а таксама іншыя падрыхтоўчыя абрады, якія непасрэдна падводзяць вернікаў да Камуніі:

Малітва Панская

81.    У малітве Панскай змяшчаецца просьба аб штодзённым хлебе, які асаблівым чынам нагадвае хрысціянам хлеб эўхарыстычны, а таксама просьба аб ачышчэнні ад грахоў, каб святое было дадзена сапраўды святым. Святар заклікае да малітвы, а ўсе вернікі разам са святаром прамаўляюць малітву, і святар адзін дадае эмбалізм, які народ заканчвае даксалогіяй. Эмбалізм, развіваючы апошнюю просьбу самой малітвы Панскай, змяшчае ў сабе просьбу аб вызваленні ўсёй супольнасці верных ад улады зла.
Заклік да малітвы, сама малітва, эмбалізм і даксалогія, якою народ іх завяршае, спяваюцца альбо прамаўляюцца гучным голасам.

Абрад супакою

82.    Затым адбываецца абрад супакою, у якім Касцёл просіць супакою і еднасці для сябе і ўсёй чалавечай сям’і, а вернікі выяўляюць эклезіяльную еднасць і ўзаемную любоў перш, чым будуць прымаць Сакрамэнт.
Што датычыць перадачы самога знаку супакою, то яго спосаб вызначаюць Канферэнцыі Біскупаў згодна з характэрнымі рысамі і звычаямі народаў. Але належыць, каб кожны памяркоўна выказваў супакой толькі бліжэйшым да сябе.

Ламанне хлеба

83.    Святар ламае эўхарыстычны хлеб, у чым, пры неабходнасці, яму можа дапамагчы дыякан альбо канцэлебруючы святар. Жэст ламання, учынены Хрыстом на Апошняй Вячэры, у апостальскія часы даў назву ўсяму эўхарыстычнаму дзеянню. Азначае ён, што многія вернікі ў Камуніі ад аднаго хлеба жыцця, якім з’яўляецца Хрыстус, той, хто дзеля збаўлення свету памёр і ўваскрос, становяцца адным целам (1 Кар 10, 17). Ламанне хлеба пачынаецца пасля абраду супакою і здзяйсняецца з належнаю пашанаю, але так, каб занадта яго не зацягваць і каб яно не набывала празмернага значэння. Гэты абрад можа здзяйсняцца толькі святаром і дыяканам.
Святар ламае хлеб і апускае часцінку гостыі ў келіх, што азначае еднасць Цела і Крыві Хрыста ў справе збаўлення, а менавіта Цела Хрыста жывога ўслаўленага. У гэты час хор ці кантар звычайна спяваюць альбо гучным голасам прамаўляюць малітву Баранку Божы, а народ адказвае. Гэтая малітва суправаджае ламанне хлеба і таму яе можна паўтарыць столькі разоў, колькі неабходна, пакуль скончыцца абрад. Апошні паўтор заканчваецца словамі: адары нас супакоем.

Камунія

84.    Святар у ціхай малітве рыхтуецца да плённага прыняцця Цела і Крыві Хрыста. Вернікі робяць тое ж, молячыся ў маўчанні.
Пасля гэтага святар над патэнаю ці над келіхам паказвае вернікам эўхарыстычны хлеб і запрашае іх да гасціны Хрыстовай. Затым разам з вернікамі святар здзяйсняе чын пакоры, вымаўляючы пры гэтым прадпісаныя словы з Евангелля.

85.    Вельмі пажадана, каб вернікі прымалі Цела Пана ў гостыях, якія асвячаюцца на гэтай жа Імшы, так, як гэта абавязаны рабіць святар, а ў прадугледжаных выпадках, каб таксама мелі ўдзел у Камуніі з келіха (пар. № 283). Праз гэтыя знакі лепш выявіцца Камунія як удзел у ахвяраванні, якое здзяйсняецца ў гэтай Літургіі⁷³.

86.    Калі святар прымае Сакрамэнт, пачынаецца спеў на Камунію, які праз яднанне галасоў азначае духоўную еднасць тых, хто прымае Камунію, паказвае сардэчную радасць і больш яскрава выяўляе «супольнасны» («камунітарны») характар прыступання да Эўхарыстыі. Спеў гучыць на працягу ўсяго часу, калі вернікам удзяляецца Сакрамэнт⁷⁴. Аднак калі пасля Камуніі выконваецца гімн, то спеў на Камунію заканчваецца раней.
Трэба паклапаціцца пра тое, каб і кантары маглі належным чынам і ў адпаведны час атрымаць Камунію.

87.    Для спеву на Камунію можа ўжывацца альбо антыфона з Рымскага градуала з псальмам ці без яго, альбо антыфона з псальмам са Звычайнага градуала, альбо іншы адпаведны спеў, зацверджаны Канферэнцыяй Біскупаў. Ён спяваецца альбо толькі хорам, альбо хорам ці кантарам з народам.
Калі спеву падчас Камуніі няма, то антыфону, змешчаную ў Імшале, могуць прамаўляць усе вернікі ці толькі некаторыя з іх альбо лектар, калі толькі яе не прамаўляе сам святар пасля таго, як прыме Камунію сам, і перад тым, як пачне ўдзяляць яе вернікам.

88.    Пасля заканчэння ўдзялення Камуніі, калі дазваляюць абставіны, святар і вернікі пэўны час моўчкі моляцца. Паводле жадання ўсе сабраныя могуць выканаць таксама псальм, іншую песню хвалы альбо гімн.

89.    На завяршэнне малітвы народа Божага, а таксама на заканчэнне ўсяго абраду Камуніі, святар прамаўляе малітву пасля Камуніі, у якой моліцца аб плёне цэлебраванай таямніцы.
На Імшы прамаўляецца толькі адна малітва пасля Камуніі, якая  завяршаецца карацейшаю канцоўкаю, а менавіта:
— калі скіраваная да Айца: Праз Хрыста, Пана нашага;
— калі скіраваная да Айца, але ў канцы ўспамінаецца Сын: Які жыве і валадарыць на векі вечныя;
— калі скіраваная да Сына: Які жывеш і валадарыш на векі вечныя.
Народ акламацыяй Амэн робіць малітву сваёй.

Г) Абрад заканчэння

90.    Да абраду заканчэння належаць:
а) кароткія аб’явы, калі яны неабходныя;
б) прывітанне і благаслаўленне святара, якія могуць быць узбагачаныя і выказаныя ў пэўныя дні і пры пэўных абставінах малітвай над народам альбо іншай урачыстай формулай;
в) рассыланне народа дыяканам ці святаром, каб кожны вярнуўся да сваіх добрых справаў, праслаўляючы і благаслаўляючы Бога;
г) ушанаванне алтара праз цалаванне святаром і дыяканам, а затым нізкі паклон, які робяць перад алтаром святар, дыякан і іншыя прыслугоўваючыя.
q

37. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Decr. de Presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, n. 5; Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 33.
38. Пар. Conc. Oecum. Trid., Sessio XXII, Doctr. de ss. Missae sacrificio, cap. 1: Denz.-Schцnm. 1740; пар. Paulus VI, Sollemnis professio fidei, diei 30 iunii 1968, n. 24: A.A.S. 60 (1968) p. 442.
39. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 7; Paulus VI, Litt. Enc. Mysterium Fidei, diei 3 septembris 1965: A.A.S. 57 (1965) p. 764; S. Congr. Rituum, Inst. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 9: A.A.S. 59 (1967) p. 547.
40. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 56; S. Congr. Rituum, Inst. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 3: A.A.S. 59 (1967) p. 542.
41. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 48, 51; Const. dogm. de divina Revelatione, Dei Verbum, n. 21; Decr. de Presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, n. 4.
42. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 7, 33, 52.
43. Пар. там жа, n. 33.
44. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Musicam sacram, diei 5 martii 1967, n. 14: A.A.S. 59 (1967) p. 304.
45. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 26-27; S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 3d: A.A.S. 59 (1967) p. 542.
46. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 30.
47. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Musicam sacram, diei 5 martii 1967, n. 16a: A.A.S. 59 (1967) p. 305.
48. S. Augustinus Hipponensis, Sermo 336, 1: PL 38, 1472.
49. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Musicam sacram, diei 5 martii 1967, nn. 7, 16: A.A.S. 59 (1967) pp. 302, 305.
50. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 116; пар. таксама там жа, n. 30.
51. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 54; S. Congr. Rituum, Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n. 59: A.A.S. 56 (1964) p. 891; Instr. Musicam sacram, diei 5 martii 1967, n. 47: A.A.S. 59 (1967) p. 314.
52. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 30, 34; пар. таксама там жа, n. 21.
53. Пар. там жа, n. 40; пар. Congr. de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum, Instr. Varietates legitimae, diei 25 ianuarii 1994, n. 41: A.A.S. 87 (1995) p. 304.
54. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sarosanctum Concilium, n. 30; S. Congr. Rituum, Instr. Musicam sacram, diei 5 martii 1967, n. 17: A.A.S. 59 (1967) p. 305.
55. Пар. Ioannes Paulus II, Litt. Ap. Dies Domini, diei 31 maii 1998, n. 50: A.A.S. 90 (1998) p. 745.
56. Пар. ніжэй, сс. ....
57. Пар. Tertullianus, Adversus Marcionem, IV, 9: ССSL 1, p. 560; Origenes, Disputatio cum Heracleida, n. 4, 24: SCh 67, p. 62; Statuta Concilii Hipponensis Breviata, 21: CCSL 149, p. 39.
58. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 33.
59. Пар. там жа, n. 7.
60. Пар. Missale Romanum, Ordo lectionum Missae, editio typica altera, n. 28.
61. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 51.
62. Пар. Ioannes Paulus II, Litt. Ap. Vicesimus quintus annus, diei 4 decembris 1988, n. 13: A.A.S. 81 (1989) p. 910.
63. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 52; пар. Codex Iuris Canonici, can. 767 § 1.
64. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n. 54: A.A.S. 56 (1964) p. 890.
65. Пар. Codex Iuris Canonici, can. 767 § 1; Pont. Comm. Codicis Iuris Canonici authentice interpretando, respons. ad dubium circa can. 767 § 1: A.A.S. 79 (1987), p. 1249; Instructio interdicasterialis de quibusdam quaestionibus circa fidelium laicorum cooperationem sacerdotum ministerium spectantem, Ecclesiae de mysterio, diei 15 augusti 1997, art. 3: A.A.S. 89 (1997) p. 864.
66. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n. 53: A.A.S. 56 (1964) p. 890.
67. Пар. Conc. Oecum. Vat II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 53.
68. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n. 56: A.A.S. 56 (1964) p. 890.
69. Пар. Conc. Oecum. Vat II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 47; S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, nn. 3 a, b: A.A.S. 59 (1967) pp. 540-541.
70. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n. 91: A.A.S. 56 (1964) p. 898; Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 24: A.A.S. 59 (1967) p. 554.
71. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 48; S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 12: A.A.S. 59 (1967) pp. 548-549.
72. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 48; Decr. de Presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, n. 5; S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n. 12: A.A.S. 59 (1967) pp. 548-549.
73. Пар. S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, nn. 31, 32: A.A.S. 59 (1967) pp. 558-559; S. Congr. de Disciplina Sacramentorum, Instr. Immensae caritatis, diei 29 ianuarii 1973, n. 2: A.A.S. 65 (1973) pp. 267-268.
74. Пар. S. Congr. pro Sacramentis et Cultu Divino, Instr. Inaestimabile donum, diei 3 aprilis 1980, n. 17: A.A.S. 72 (1980) p. 338.

16.    Цэлебрацыя Імшы, як дзеянне Хрыста і іерархічна ўпарадкаванага народа Божага, — гэта цэнтр усяго хрысціянскага жыцця як паўсюднага, так і мясцовага Касцёла, а таксама асобных вернікаў²². У Імшы дасягае сваёй вяршыні дзеянне Бога, якім Ён асвячае свет у Хрысце, і культ, у якім людзі пакланяюцца Айцу, ушаноўваючы Яго праз Хрыста, Сына Божага ў Духу Святым²³. У ёй на працягу года так ушаноўваюцца таямніцы адкуплення, што яны пэўным чынам становяцца прысутнымі²⁴. Іншыя сакральныя дзеянні і ўсе справы хрысціянскага жыцця звязаны з Імшою, з яе выплываюць і да яе кіруюцца²⁵.

17.     Таму вельмі важна так наладзіць цэлебрацыю Імшы альбо Вячэры Пана, каб духоўныя служыцелі і верныя, беручы ў ёй удзел адпаведна свайму становішчу, здабылі больш тых пладоў²⁶, дзеля атрымання якіх Хрыстус Пан устанавіў эўхарыстычную ахвяру свайго Цела і сваёй Крыві і даверыў яе Касцёлу, умілаванай абранніцы сваёй, як успамін пра сваю муку і змёртвыхпаўстанне²⁷.

18.    Гэтага можна дасягнуць, калі, беручы пад увагу сутнасць і іншыя ўласцівасці кожнага літургічнага сходу, уся Імша будзе цэлебравацца такім чынам, каб прывесці верных да свядомага, чыннага і поўнага ўдзелу ў ёй душою і целам, з палымянаю верай, надзеяй і любоўю; да ўдзелу, якога прагне Касцёл, патрабуе сама сутнасць літургічнага дзеяння, і на які моцаю хросту мае права і абавязак хрысціянскі народ²⁸.

19.    Хоць прысутнасць верных і іх чынны ўдзел, што больш яскрава выяўляюць супольную (эклезіяльную) сутнасць літургічнага дзеяння²⁹, не заўсёды могуць быць у наяўнасці, цэлебрацыя Эўхарыстыі заўсёды захоўвае сваю дзейснасць і годнасць, бо гэта — дзеянне Хрыста і Касцёла, у якім святар спаўняе свой галоўны абавязак і заўсёды дзейнічае дзеля збаўлення душаў.
Яму належыць штодзённа, наколькі гэта магчыма, складаць эўхарыстычную ахвяру³⁰.

20.    Паколькі цэлебрацыя Эўхарыстыі, як і ўся літургія, здзяйсняецца праз пачуццёва ўспрымальныя знакі, якімі жывіцца, мацуецца і выяўляецца вера³¹, неабходна найбольш клапаціцца пра адбор і ўпарадкаванне тых формаў і элементаў, прапанаваных Касцёлам, якія, беручы пад увагу асаблівасці асобаў і месцаў, мацней спрыялі б чыннаму і поўнаму ўдзелу і лепш адпавядалі духоўнай карысці верных.

21.    Гэтыя Уводзіны маюць на мэце падаць агульныя прынцыпы належнай цэлебрацыі Эўхарыстыі і даць выклад правілаў, паводле якіх укладаюцца асобныя формы цэлебрацыі³².

22.    Вельмі вялікае значэнне мае цэлебрацыя Імшы ў партыкулярным Касцёле.
Дыяцэзіяльны біскуп, першы служыцель Божых таямніцаў у даручаным яму партыкулярным Касцёле накіроўвае, развівае і ахоўвае ўсё літургічнае жыццё³³. У цэлебрацыях, якія адбываюцца пад яго кіраўніцтвам і асабліва ў цэлебрацыі Эўхарыстыі, якую здзяйсняе ён сам пры ўдзеле прэзбітэраў, дыяканаў і народа, выяўляецца таямніца Касцёла. Таму такія ўрачыстыя Імшы павінны быць узорам для ўсёй дыяцэзіі.
Яго абавязак — клапаціцца пра тое, каб прэзбітэры, дыяканы і свецкія вернікі Хрыстовыя глыбей спасцігалі сапраўдны сэнс абрадаў і літургічных тэкстаў і праз гэта заахвочваліся да чыннай і плённай цэлебрацыі Эўхарыстыі. Дзеля гэтага яму належыць дбаць пра тое, каб узрастала годнасць саміх цэлебрацый. Яе ўзняццю ў значнай ступені спрыяе хараство сакральнага месца, музыкі і мастацкага аздаблення.

23.    Дзеля таго, каб цэлебрацыя паўней адпавядала прадпісанням і духу святой Літургіі і каб павялічвалася яе пастырская дзейснасць, у гэтых Агульных уводзінах і ў Парадку Імшы падаюцца некаторыя ўдасканаленні і дастасаванні.

24.    Гэтыя дастасаванні пераважна датычаць выбару некаторых абрадаў ці тэкстаў, гэта значыць спеваў, чытанняў, малітваў, заклікаў і жэстаў, якія больш адпавядаюць патрэбам, падрыхтаванасці і характару ўдзельнікаў і права выбару якіх даецца цэлебруючаму святару. Але святар павінен памятаць, што ён — служыцель святой Літургіі і яму нельга адвольна нешта дадаваць, выключаць ці змяняць у цэлебрацыі Імшы³⁴.

25.    Акрамя гэтага, у Імшале ў адпаведным месцы падаюцца некаторыя дастасаванні, якія згодна з Канстытуцыяй пра святую Літургію адносяцца да кампетэнцыі дыяцэзіяльнага біскупа ці Канферэнцыі Біскупаў³⁵ (пар. ніжэй №№ 387, 388-393).

26.    Што датычыць больш грунтоўных зменаў і адаптацый, якія стасуюцца да традыцый і характару народаў і краінаў і якія паводле карысці альбо патрэбы неабходна ўводзіць згодна са зместам 40-га арт. Канстытуцыі пра святую Літургію, то належыць захоўваць тое, што падаецца ў Інструкцыі «Пра Рымскую Літургію і інкультурацыю»³⁶ і ніжэй (№№ 395-399).

22. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 41; Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n. 11; Decr. de Presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, nn. 2, 5, 6; Decr. de pastorali Episcoporum munere, Christus Dominus, n. 30; Decr. de Oecumenismo, Unitatis redintegratio, n. 15; S. Congr. Rituum, Instr. Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, nn. 3e, 6: A.A.S. 59 (1967) pp. 542, 544-545.
23. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 10.
24. Пар. там жа, n. 102.
25. Пар. там жа, n. 10; Decr. de Presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, n. 5.
26. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 14, 19, 26, 28, 30.
27. Пар. там жа, n. 47.
28. Пар. там жа, n. 14.
29. Пар. там жа, n. 41.
30. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Decr. de Presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, n. 13; Codex Iuris Canonici, can. 904.
31. Пар. Conc. Oecum. Vat. Ii, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 59.
32. Што датычыць асаблівых формул цэлебрацыі Імшы, належыць захоўваць прадпісанні: пар. для Імшаў у асаблівых супольнасцях: S. Congr. Pro Cultu Divino, Instr. Actio pastoralis, diei 15 maii 1969: A.A.S. 61 (1969) pp. 806-811; для Імшаў з удзелам дзяцей: Directorium de Missis cum pueris, diei 1 novembris 1973: A.A.S. 66 (1974) pp. 30-46; пра спосаб аб’яднання з Імшой літургічнай гадзіны: Institutio generalis de Liturgia Horarum, nn. 93-98; пра спосаб аб’яднання з Імшой благаслаўлення і каранацыі выяваў Найсвяцейшай Панны Марыі: Rituale Romanum, De Benedictionibus, Praenotanda n. 28; Ordo coronandi imaginem beatae Mariae Virginis, nn. 10 et 14.
33. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Decr. de pastorali Episcoporum munere, Christus Dominus, n. 15; пар. таксама Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 41.
34. Пар. Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 22.
35. Пар. таксама Conc. Oecum. Vat. II, Const. de sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 38, 40; Paulus VI, Const. Ap. Missale Romanum, вышэй.
36. Congr. de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum, Instr. Varietates legitimae, diei 25 ianuarii 1994: A.A.S. 87 (1995) pp. 288-314.